Polish metaphorical perceptions of the translator and translation

Elżbieta Skibińska and Piotr Blumczyński
University of Wrocław, Poland

Abstract

The paper offers a comprehensive overview of the Polish metaphorics of translation. It starts by examining the Polish linguistic image of translating, followed by a survey of metaphorical descriptions of the translator and translation from the 18th century, representing the pre-scientific era in reflection on translation. Most attention is devoted to metaphors found in contemporary Polish discourse on translation, centered around: (1) the nature of translation; (2) the relationship between the source and target text, and between the author and translator; and (3) the role of the translator. It is demonstrated that the Polish context offers a rich repertoire of metaphorical depictions of translating, which reflects its distinctive historical and cultural setup.

Keywords:
Table of contents

As regards its place in international cultural transfer achieved by means of translation, Polish is among the so-called weak languages, of which the French sociologist of literature Pascale Casanova says that they have a relatively important history and cultural contribution but few speakers; they are used by few polyglots; they are hardly recognized beyond the national borders and, consequently, their value on the international literary market is low (2002: 9). In other words, much more is translated into Polish than out of Polish. As a result, translation has played a significant role in the Polish literary polysystem, the status of translated works has traditionally been quite high and the position of a literary translator quite prestigious.

Full-text access is restricted to subscribers. Log in to obtain additional credentials. For subscription information see Subscription & Price. Direct PDF access to this article can be purchased through our e-platform.

Bibliography

Corpus

a. Dictionaries:

Bańkowski, Andrzej
2000 Etymologiczny słownik języka polskiego. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.Google Scholar
Linde, Samuel Bogumił
1859 Słownik języka polskiego, Lwów: Ossolineum.Google Scholar
Mayenowa, Maria Renata
ed. 2003 Słownik polszczyzny XVI wieku. Warszawa: Polska Aka demia Nauk.Google Scholar
Doroszewski, Witold
ed. 1958–1969 Słownik języka polskiego (in 11 volumes). Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.Google Scholar
Szymczak, Mieczysław
ed. 1978 Słownik języka polskiego (in 3 volumes). Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.Google Scholar
Urbańczyk, Stanisław
ed. 1982 Słownik staropolski. Wrocław et. al.: Polskie Wydawnictwo Nau kowe.Google Scholar
Dunaj, Bogusław
ed. 1999 Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wilga.Google Scholar
Dubisz, Stanisław
ed. 2006 Uniwersalny słownik języka polskiego PWN. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.Google Scholar
Karłowicz, Jan, Adam Kryński and Władysław Niedźwiedzki
1912 Słownik języka polskiego. Warszawa: Kasa im. Mianowskiego.Google Scholar
Zdanowicz, Aleksander
et al. 1861 Słownik języka polskiego. Wilno: Maurycy Orgelbradt.Google Scholar

b. Anthologies and collections:

Balcerzan, Edward and Ewa Rajewska
eds. 2007 Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440–2005. Antologia . Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.Google Scholar
Balcerzan, Edward
ed. 1977 Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440–1974. Antologia. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.Google Scholar
Boy-Żeleński, Tadeusz
1919 “Tłumaczenie jako kariera.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 124–125.Google Scholar
1920 “Myślałem ich myślą, śmiałem się ich śmiechem.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 126.Google Scholar
Czartoryski, Adam Kazimierz
1801 “Błąkać się bez przewodnika.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 71–72.Google Scholar
Czerniawski, Adam
1995 “Przekład poezji: teoria i praktyka.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 371–376.Google Scholar
[ p. 54 ]
Fijałkowski, Marcin
1790 “O geniuszu, guście, wymowie.” Teresa Kostkiewiczowa and Zbigniew Goliński, eds. 1993. Oświeceni o literaturze, vol. 1. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe. 431–475.Google Scholar
Flukowski, Stefan
1972 “Materia literacka i muzyczna.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 256.Google Scholar
Hertz, Paweł
1955 “O tłumaczeniu ksiąg.” Rusinek 1955 . 207–230. DOI logoGoogle Scholar
Iłłakowiczówna, Kazimiera
1951 “Parę nieodpowiedzialnych słów o przypadkowych tłumaczeniach.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 209–211.Google Scholar
Jastrun, Mieczysław
1973 “O przekładzie jako o sztuce słowa.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 261–269.Google Scholar
Kamieńska, Anna
1975 “Pochwała niemożliwości.” Pollak 1975 . 133–138.Google Scholar
Kopacki, Andrzej
2000 “Piękne posłuszeństwo i zadłużenie.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 418–419.Google Scholar
Krasicki, Ignacy
1772 “O przekładaniu ksiąg.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 55–56.Google Scholar
1803 “O tłumaczeniu ksiąg.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 56–59.Google Scholar
Kurecka, Maria
1975 “Próby.” Pollak 1975 . 167–173.Google Scholar
Łukosz, Jerzy
2004 “Czy autor powinien się wtrącać?” Balcerzan and Rajewska 2007 . 459–463.Google Scholar
Łuszczykiewicz, Piotr
2000 “Przekład jako plagiat?” Balcerzan and Rajewska 2007 . 420–421.Google Scholar
Niemojowski, Jerzy
1968 “Siedem zasad.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 229–230.Google Scholar
Osiński, Ludwik
1818–1830 “O potrzebie, ważności w literaturze i warunkach przekładów.” Balcerzan 1977 . 108–112.Google Scholar
Parandowski, Jan
1955 “O znaczeniu i godości tłumacza.” Rusinek 1955 . 11–20.Google Scholar
1975 „Autor i tłumacz.” Pollak 1975 . 253–260. DOI logoGoogle Scholar
Pollak, Seweryn
ed. 1975 O sztuce tłumaczenia II. Wrocław: Ossolineum.Google Scholar
Potocki, Stanisław
. “O wymowie i stylu.” Teresa Kostkiewiczowa and Zbigniew Goliński eds. 1995 Oświeceni o literaturze. vol. 2, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe. 65–114.Google Scholar
1815–1816 “Czym jest przekładanie, i stosowne do niego uwagi i przypisy.” Balcerzan 1977 . 100–104.Google Scholar
Przybylak, Feliks
1997 “Wymiar tłumaczenia.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 385–387.Google Scholar
Ratajczak, Józef
1968 “O tłumaczeniu.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 234–236.Google Scholar
Różewicz, Tadeusz
1962 “Szafarz Pożywnej Treści Poezji.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 214.Google Scholar
Rusinek, Michał
ed. 1955 O sztuce tłumaczenia I. Wrocław: Ossolineum.Google Scholar
Sandauer, Artur
1955 “Troski tłumacza.” Rusinek 1955 . 343–346.Google Scholar
Słowacki, Euzebiusz
1826 “O przekładaniu z obcych języków na ojczysty.” Balcerzan 1977 . 127–135.Google Scholar
Stiller, Robert
1977 “Przekład jako własność niczyja.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 304–307.Google Scholar
Strasburger, Janusz
1971 “Z warsztatu tlumacza.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 248–251.Google Scholar
Szmydtowa, Zofia
1955 “Czynniki rodzime i obce w przekładzie literackim.” Rusinek 1955 . 111–126.Google Scholar
Truchanowski, Kazimierz
1955 “O tłumaczu i jego roli.” Rusinek 1955 . 367–381.Google Scholar
Tulli, Magdalena
2001 “Milimetr and tekstem.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 432–433. DOI logoGoogle Scholar
Tuwim, Julian
1950a “Czterowiersz na warsztacie.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 135–145.Google Scholar
1950b “Traduttore—traditore.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 151–167.Google Scholar
Waczków, Józef
1971 “Ktoś w rodzaju inscenizatora.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 255–256.Google Scholar
1998 “Pisarze-wielowarsztatowcy, czyli tłumacze.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 391–397.Google Scholar
Wat, Aleksander
1983.“O przetłumaczalności utworów poetyckich.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 317–321.Google Scholar
[ p. 55 ]
Ważyk, Adam
1949 “O tłumaczeniu wierszy rosyjskich.” Balcerzan and Rajewska 2007 . 173–177.Google Scholar
1975 “Przygody i doświadczenia.” Pollak 1975 . 323–346. DOI logoGoogle Scholar

c. Other sources:

Balcerzan, Edward
ed. 1984 Wielojęzyczność literatury i problemy przekładu artystycznego. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich—Wydawnictwo.Google Scholar
Barańczak, Stanisław
1994 Ocalone w tłumaczeniu. Poznań: Wydawnictwo a5.Google Scholar
Bednarczyk. Anna
2002 “ O radości układania klocków Lego.” Maria Filipowicz-Rudek and Jadwiga Konieczna-Twardzikowa, eds. Między Oryginałem a Przekładem, vol. VII 2002 261–270.Google Scholar
Davies, Norman
2003 “Preface.” Elżbieta Tabakowska 2003 O przekładzie na przykładzie. Kraków: Znak. 6–16.Google Scholar
Dedecius, Karl
1974 Notatnik tłumacza. Kraków: Wydawnictwo Literackie.Google Scholar
Fornelski, Piotr
1997 “Literackie biuro podróży.” Jadwiga Konieczna-Twardzikowa, Maria Filipowicz-Rudek and Ewa Stoch, eds. Między Oryginałem a Przekładem, vol. III 1997 90–96.Google Scholar
Garewicz, Jan
1984 “O konsekwencjach przekładu pewnej metafory: pan i niewolnik.” Balcerzan 1984 . 121–129.Google Scholar
Jarniewicz, Jerzy
2002 “Tłumacz jako twórca kanonu.” Roman Lewicki, ed. Przekład—język—kultura. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii-Curie Skłodowskiej 2002 35–42.Google Scholar
Kapuściński, Ryszard
2007 “Tłumacz—postać XXI wieku.” Podroże z Ryszardem Kapuścińskim, Kraków: Znak 2007 7–16.Google Scholar
Skibińska, Elżbieta
2008 Kuchnia tłumacza. Kraków: Universitas.Google Scholar
Święch Jerzy
1984 “Przekłady i autokomentarze.” Balcerzan 1984 . 45–66.Google Scholar

References

Bakuła, Bogusław
2006 “Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dysursu kresoznawczego (zarys problematyki).” Teksty Drugie 6 (102). 11–33.Google Scholar
Balcerzan, Edward
2007 “Metafory, które wiedzą czym jest tłumaczenie.” Włodzimierz Bolecki, Elżbieta Dąbrowska, eds. Z dziejów form artystycznych w literaturze polskiej, vol. 87: Literatura i wiedza, Instytut Badań Literackich. 144–155.Google Scholar
Casanova, Pascale
2002 “Consécration et accumulation de capital littéraire.” Actes de la recherche en sciences sociales 144. 7–20.Google Scholar
Cavanagh, Clare
2003 “Postkolonialna Polska. Biała plama na mapie współczesnej teorii.” Teksty Drugie 2–3 (80–81). 60–71.Google Scholar
Chamberlain, Lori
1988/2000 “Gender and the Metaphorics of Translation.” Lawrence Venuti, ed. The Translation Studies Reader. London-New York: Routledge 2000 314–329.Google Scholar
D’hulst, Lieven
1992 “Sur le rôle des métaphores en traductologie contemporaine.” Target 4 :1. 33–51.   DOI logoGoogle Scholar
1993 “Observations sur l’expression figurée en traductologie française (XVIIIe– XIXe siècles).” TTR: traduction, terminologie, rédaction 6 :1. 83–111.   DOI logoGoogle Scholar
[ p. 56 ]
1995 “Pour une historiographie des théories de la traduction: questions de méthode”, TTR: traduction, terminologie, rédaction, 8 : 1. 13–33.   DOI logoGoogle Scholar
Dmitruk, Krzysztof Maria
2005 “Przekład w kulturze literackiej polskiego oświecenia. Prowizorium dokumentacyjne.” Joanna Rusin and Kazimierz Maciąg, eds. Literatura i jej konteksty, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 2005 34–45.Google Scholar
Fiut, Aleksander
2003 “Polonizacja? Kolonizacja?” Teksty Drugie 6 (84). 150–156.Google Scholar
Heilbron, Johan
1999 “A Sociology of Translation.” European Journal of Social Theory, no. 2(4). 429–444.Google Scholar
Hermans, Theo
1985 “Images of Translation. Metaphor and Imagery in the Renaissance Discourse on Translation.” Theo Hermans, ed. The Manipulation of Literature. Studies in Literary Translation. London: Croom Helm. 103–136.Google Scholar
Jakobson, Roman
1959/2000 “On Linguistic Aspects of Translation.” Lawrence Venuti, ed. The Translation Studies Reader. London-New York: Routledge 2000 113–118.Google Scholar
Lakoff, George and Mark Johnson
1980 Metaphors We Live By. Chicago-London: The University of Chicago Press.Google Scholar
Levý, Jiři
1967/2000 “Translation as a Decision Process.” Lawrence Venuti, ed. The Translation Studies Reader. London-New York: Routledge 2000 148–159.Google Scholar
Nida, Engene and Charles Taber
1969 The Theory and Practice of Translation. Leiden: Brill.Google Scholar
Round, Nicholas
2005 “Translation and its metaphors: the (N+1) wise men and the elephant.” SKASE 1:1. 47–69.Google Scholar
Sinko, Zofia
1968 Powieść zachodnioeuropejska w kulturze literackiej polskiego Oświecenia, Wrocław: Ossolineum.Google Scholar
Skibińska, Elżbieta and Małgorzata Misiak
2007 “Języki mniejszości etnicznych a przekład. Wokół polskich i francuskich przekładów poezji łemkowskiej.” Teksty Drugie 4 (106). 73–95.Google Scholar
Tabakowska, Elżbieta
1998 “The Polish Tradition.” Mona Baker, ed. Routledge Encyclopedia of Translation Studies. London-New York: Routledge. 523–532.Google Scholar
Tymoczko, Maria
1999 “Post-colonial writing and literary translation.” Susan Bassnett and Harish Trivedi, eds. Post-colonial Translation. Theory and practice. London: Routledge. 19–40.Google Scholar
Wnęk, Jan
2006 Polskie przekłady literatury zagranicznej 1918–1939. Kraków: Wydawnictwo MCDN.Google Scholar
Ziętarska, Jadwiga
1969 Sztuka przekładu w poglądach literackich polskiego Oświecenia. Wrocław: Ossolineum.Google Scholar
[ p. 57 ]