ترجمههالی مایکلسون و رنه جوردنایس (راهنمای ترجمه شفاهی راتلج. لندن 456 صفحه) [The Routledge Handbook of Interpreting. London: Routledge. 456 pp. (Holly Mikkelson & Renee Jourdenais 2015)]
این واقعیت که جهانی سازی نیاز به افزایش تعداد مترجمان شفاهی زبده دارد، باعث شده است که ترجمه شفاهی بعنوان رشتهای در مطالعات دانشگاهی مورد توجه زیادی قرار گیرد. در حال حاضر در زمینه مطالعات ترجمه، دایره المعارف و کتابهای زیادی وجود دارد از جمله: دایره المعارف راتلج در مطالعات ترجمه11.The Routledge Encyclopedia of Translation Studies (Baker and Saldanha 2009) و راهنمای آکسفورد در مطالعات ترجمه 22.The Oxford Handbook of Translation Studies (Malmkjar and Windle 2011)یا راهنمای راتلج در مطالعات ترجمه33.The Routledge Handbook of Translation Studies (Millan and Bartrina 2013)
در نتیجه، انتشار کتاب دایره المعارف ترجمه شفاهی که در اینجا در دست بررسی است باید بعنوان نشانهای از بلوغ این رشته مورد استقبال قرار گیرد. موضوعات گنجانده شده در این جلد شامل تاریخچه حرفه ترجمه شفاهی و انواع متفاوت ترجمه شفاهی تا موضوعات مورد بحث متداول، بررسیهای انجام شده و در حال انجام در مورد توسعه و تکامل ترجمهشفاهی ، مسائل پیچیده در این زمینه و روشهای تئوری و متدولوژی در این زمینه تحقیق میباشد.
به جز بخش مقدمه و نتیجه گیری، این کتاب دارای چهار بخش است: بخش اول چشماندازهای تاریخی، بخش دوم روشهای ترجمه شفاهی، بخش سوم ساختار ترجمه شفاهی و بخش چهارم مسائل و مباحث.
بخش اول، ترجمه شفاهی را از چشماندازهای تاریخی توصیف کرده و به سازمانهای حرفهای، کارفرمایان بینالمللی و محققین اشاره میکند. جیزز بیگوری ژالون44.Jalon Jesus Baigorr ترجمه شفاهی را ابتدا از مصر باستان و چین تا اولین فناوری ترجمه همزمان در دادگاههای نورمبرگ دنبال کرده و سپس به آخرین فناوری ترجمه شفاهی از راه دور میپردازد. جولی بوری55.Julie Boéri به اهمیت نقشهای داخلی اصلی در ترجمه شفاهی مانند نقش سازمانهای حرفهای، نهادهای آموزشی و جامعه دانشگاهی میپردازد در حالیکه سوفیا گارسیا بایائرت66.Sofia Garcia Beyaert از مطالعات موردی استفاده میکند تا عوامل خارجی درگیر در ترجمه شفاهی را نشان دهد. در فصل آخر بخش 1، فرانتس پوشهکر77.Franz Pochhaker به تکامل تحقیق در ترجمه شفاهی اشاره کرده و فهرستی از الگوهای تحقیق در طول تاریخ نشان داده ( بعنوان مثال الگوی نظری ترجمه شفاهی در مکتب علمی پاریس، الگوی شناختی-عملی و الگوی زبانشناسی عصبی پسا-تریسته) و موضوعات اصلی در این زمینه را ارائه میدهد (مثلاً حافظه، کارایی، استعداد، تدریس، نقش، فناوری) که بعدها ساختار بخش 4 را شکل خواهد داد.
بخش 2 به مدلهای مختلف ترجمه شفاهی میپردازد. این بخش نه تنها به انواع سنتی ترجمه مانند ترجمه همزمان و ترجمه پیاپی میپردازد بلکه ترجمه شفاهی زبان اشاره اخیرتر، ترجمه دیداری و ترجمه نوشتاری را نیز شامل میشود.
کیلیان ج. سیبر88.Kilian G. Seeber پیچیدگی و دشواری ترجمه همزمان و عوامل دخیل در آن را مطرح میکند. او همچنین به ساختارهای اساسی ترجمه همزمان در ارتباط با حافظه، دو زبانه بودن و هدف ترجمه قبل از پرداختن به مشکلات اساسی (مانند سرعت، تعداد، نحو و لهجه) اشاره میکند. کایوکو تاکدا99.Kayoko Takeda و دبرا راسل1010.Debra Russell ، مشکلات مختلفی (مانند شناختی، زبانی) را ارائه میکنند که در ترجمه پیاپی تاثیر دارند و بر اهمیت یادداشتبرداری و نقش ترجمه پیاپی در آموزش مترجم شفاهی تاکید میکند. دو فصل بعدی در مورد ترجمه زبان اشاره میباشد. فصل کارن بونتمپو1111.Karen Bontempo تصویر کلی از این مدل را ارائه میکند در حالیکه جمینا نپییر1212.Jemina Napier بر تفاوت ترجمه زبان اشاره با ترجمه گفتاری تأکید دارد. وجود این دو فصل اهمیت و ضرورت ترجمه شفاهی زبان اشاره را در جامعه پژوهش ترجمه نشان میدهد. والاس چن 1313.Wallace Chen تفاوت ترجمه دیداری را با ترجمه نوشتاری مورد بررسی قرار میدهد و تفاوت این ترجمه را از دید عملی و آموزشی توضیح داده و تعدادی پیشنهاد نظری و آموزشی نو نیز ارائه میدهد.
در فصل آخر، کارمن والرو گارسس1414.Carmen Valero-Garcés آوا نویسی و ترجمه ادبیات گفتاری را در ابعاد مختلف مورد بحث قرار میدهد و مباحث عملی و نظری دخیل در این دو را با اهداف متفاوت بررسی میکند.
بخش سوم شامل مقالاتی در زمینههای تخصصی است که مترجمان شفاهی در آن فعالیت میکنند. علاوه بر ترجمه شفاهی کنفرانسهای پیشرفته تر، این بخش انواع مترجمان شفاهی در زمینههای مختلف از جمله ترجمه شفاهی در دادگاه، در پروندههای پناهندگی، موسسات، بخشهای مراقبت پزشکی و غیره را نیز در بر میگیرد. ابرو دریکرز1515.Ebru Diriker نگاهی به ترجمه شفاهی کنفرانس و روند حرفهای آن در سازمانهای بینالمللی میاندازد و همچنین فهرستی از پژوهش های مهم انجام شده در این زمینه ارائه میدهد. در فصل بعد از آن، جیون لی 1616.Jieun Leeترجمه شفاهی در دادگاه را با تعریف واژگان مهم در این زمینه توضیح میدهد و همچنین به بیان استعدادها و شایستگیهای مترجمان دادگاه میپردازد. سایر موضوعات در مورد سیستمهای حقوقی مختلفی است که مترجمان شفاهی با آنها درگیر هستند مانند کار مشکل مترجم شفاهی دادگاه و اعطای گواهی رسمی به مترجم، آموزش و موقعیت حرفه ای. در فصل بعد، سونجا پولابور 1717.Sonja Pollabeurبه بررسی نوع خاصی از ترجمه شفاهی میپردازد که در پروندههای پناهندگی انجام میگیرد و به بررسی موضوعات مختلف تحقیق که در این زمینه انجام میگیرد میپردازد مانند نقش مترجم شفاهی و آموزش او، زبانی که برای مصاحبههای پناهندگی انتخاب کرده است و جنبههای زبانی، فرهنگی و روانشناسی جلسات پناهندگی. فصل بعد با اصطلاحات گیجکننده در مورد ترجمه شفاهی اجتماعی که توسط مارجوری بنکرافت1818.Marjory A. Bancrof ارائه میشود آغاز میگردد بعنوان مثال ترجمه خدمات عمومی، ترجمه روابط، ترجمه مکالمه، ترجمه فرهنگی و ترجمه گفتمان و چند مورد دیگر.
ترجمه شفاهی مبتنی بر جامعه به دلیل وضعیت نامشخص در تحقیق ترجمه، دارای عناوین و وجه تمرکزهای مختلفی است. توافق اولیه در مورد تفاوت آن با ترجمه شفاهی در کنفرانس صورت گرفته است ( پوشهکر2004، هیل 2007). با این وجود، حتی این تمایز به دلیل برخی وجه اشتراکهای مشابه با ترجمه پیاپی، خیلی به چشم نمیآید (کالینا 2006،255). در این فصل بنکرافت، روندهای فعلی ترجمه شفاهی مبتنی بر جامعه و نقش ویژه مترجم شفاهی با در نظر گرفتن مسایل اخلاقی دخیل در آن را نشان میدهد. در فصل بعدی سینتیا روت و اینک کریز2020.Cynthia E. Roat and Ineke H. M. Crezee در مورد روند رو به رشد ترجمه شفاهی در بخش مراقبتهای بهداشتی با توجه به نقش فرهنگی مترجم و در نظر گرفتن استانداردها، قواعد، آموزش و مجوز معرفی خواهند شد. با توجهی دقیقتر بر بخش ترجمه سلامت روان (بخش اعصاب)، هانک بات2121.Hanneke Bot نقش تعاملی مترجم را در ترجمهشفاهی بعنوان نوعی واسطه فرهنگی، کمک درمانگر و شرکت کننده بی طرف در نظر میگیرد. بنابراین همکاری سازنده بستگی به نوع بیمار و نوع جلسه دارد. ملیسا اسمیت 2222.Mellisa B. Smith به حضور مترجمان در کلاسهای آموزش حرفهای مقدماتی، متوسطه، عالی و بزرگسالان تاکید میکند و عملکرد مترجمان را در این محیطهای آموزشی مختلف مورد بررسی قرار میدهد . دو فصل آخر به دو مبحثی میپردازد که کمتر در مورد آنها صحبت شده است: ترجمه شفاهی در رسانههای جمعی و مناطق جنگی. پدرو کستیلو2323.Pedro Castillo تصویری کلی از ترجمه شفاهی رسانههای جمعی ارائه میکند که در آن به برخی جوانب از جمله استخدام مترجم، ارائه خدمات به مترجم و تعامل ترجمه از طریق رسانههای مختلف اشاره شده است. در فصل آخر این بخش، باربارا موزر میسر2424.Barbara Moser-Mercer به تعریف ترجمه شفاهی در مناطق جنگی میپردازد و نقش دشوار مترجمان و چالشهای خاصی که در مورد امنیت جانی خود و خطر آسیب دیدگی با آن مواجه هستند را توصیف میکند.
فصل چهار، نمایی کلی از مسایل و مباحثی که در ترجمه شفاهی وجود دارد نشان میدهد و به خواننده تصویری از تحقیقات انجام شده و روند آن را نشان میدهد. اولدیس اوزولین2525.Uldis Ozolins، استانداردهای اخلاقی در ترجمه را دنبال میکند و تفاوت در درک نقش مترجمان در بخشهای مختلف را توصیف میکند. در فصل بعدی جاستین دنگو کلر2626.Justine N. Dongo Kellerz به انواع مختلف آسیبها (مانند آسیب فیزیولوژیکی، آسیب احساسی، آسیب فیزیکی، آسیبهای حرفهای و روحی) و راههای جلوگیری از این آسیبها و ارتقا سطح سلامت مترجمان شفاهی میپردازد. به تاثیر رو به رشد فناوری ارتباطات در فصل سابین براون2727.Sabine Braun در ارتباط با ترجمه شفاهی از راه دور اشاره خواهد شد. نویسنده بین ترجمه شفاهی مبتنی بر تلفن و ترجمه مبتنی بر ویدیو کنفرانس تمایز قایل شده و نتایج تحقیقات اخیر در مورد ترجمه از راه دور در محیطهای مختلف (مانند نهادهای فرا ملی، نهادهای قانونی، خدمات بهداشتی و بازرگانی) را بررسی میکند. او در بخش نتیجهگیری، پیشنهاداتی در زمینه طرحهای تحقیقاتی به منظور ارتقا کیفیت ترجمه شفاهی در محیطهای مجازی ارائه میدهد. در فصل بعد، آنجلا کولادوس2828.Angela Collados و اولالا گارسیا بسرا2929.Olalla Garcia Becerra مسئله چندوجهی، پیچیده و پویای کیفیت را معرفی میکنند، پارامترهای اساسی تعریفکننده این مفهوم را توصیف میکنند و تاریخچه مطالعات کیفیت را با اشاره به مهمترین دستاوردهای پژوهشی دنبال مینمایند. در راستای موضوع کیفیت، جین ترنر3030.Jean Turner نحوه سنجش یا ارزیابی کیفیت مترجمان شفاهی را به لحاظ آزمون پذیرش و گواهی آن مورد بحث قرار میدهد.
در فصل بعد، با توجه بر سطح تحصیلات، چوانیون بائو3131.Chuanyun Bao دورههای تحصیلی ترجمه شفاهی در اروپا و چین را طرح میکند و همچنین اطلاعات دقیق و جزیی را در مورد دورههای آموزشی کوتاه مدت و دورههای غیررسمی ترجمه شفاهی ارایه میدهد که شامل برنامههای دارای مجوز و یادگیری آنلاین میباشد. بائو با تاکید بر آموزش مربیان، برنامههای آموزشی متفاوتی را فهرست کرده و پارامترهای مختلفی در زمینه آموزش مترجمان شامل برنامههای آموزشی، ارزیابی و توسعه تخصص مترجمان مشخص مینماید. مترجمان حرفهای غیر متخصص و تازه کار همراه با برنامههای مرتبط با جامعه در فصل بعدی توسط آیدا مارتینز گومز3232.Aida Martenez Gomez مورد توجه قرار میگیرند که این فصل نتایج تحقیقات مرتبط را گزارش میدهد و بر این استدلال است که جامعه پژوهش ترجمه شفاهی باید به طور کلی توجه مقتضی به این نوع خاص داشته باشد. آخرین بخش نیز مختص مت راد وین3333.Mette Rudvin میباشد که به مسئله جامعه شناختی هویت حرفهای میپردازد. وی نحوه تأثیر پارامترهای مختلف بر درک شخصی فردی و جمعی از ترجمه شفاهی بعنوان یک حرفه، علاوه بر پیچیدگی هویت مترجم شفاهی و پیچیدگی ایجاد یک جامعه حرفهای با تعریف مناسب را مورد بحث قرار میدهد (433).
پیرو نخستین مرجع عمده کار در حوزه ترجمه شفاهی یعنی معرفی مطالعات ترجمه شفاهی 3434.Introducing interpreting studies اثر فرانتس پوشهکر3535.Franz Pochhacker, 2004 ، این دایرهالمعارف، چارچوب قانونمند و جامعی را فراهم میکند و به بیان گزارشی امروزی و به روز درباره ترجمه شفاهی میپردازد. در تلاش برای برآورده کردن نیازهای خوانندگان مختلف، هر بخش این کتاب برای کمک بیشتر دارای یک پاراگراف مقدمه، فهرستی از مفاهیم کلیدی، مرور کلی چارچوبهای اصلی نظری، روشهای تحقیق یا فعالیتهای تخصصی، چالشهای پیش رو، موضوعات مرتبط، مطالعات آتی و یک کتابشناسی بهروز میباشد.
با این وجود، برخی معایب را نیز باید در نظر گرفت. اول اینکه برخی مسایل و رویکردهای پژوهشی مهم در فصل چهار وجود ندارند. یکی از این موارد، مطالعات ترجمه شفاهی پیکره بنیاد است که سالها پیش توسط مریام شلیزینگر3636.Miriam Shlesinger (1998) پیشنهاد شد و در حال حاضر نقش بسیار مهمی در مطالعات ترجمه شفاهی بر عهده دارد (ساندرلی، بندازولی و روسو 2010؛ استرانیرو سرجیو و فالبیو 2012؛ آنجللی و بائر 2016)3737.Sandrelli, Bendazolli and Russo 2010; Straniero Sergio and Falbio 2012; Angelelli and Baer2016.
مثال دیگر، آثار روانشناختی در ارتباط با نتایج تحقیق است که اخیراً در مطالعات ترجمه شفاهی جایگاهی را برای خود به دست آورده است ولی در این بخش ذکر نمیشود (گربیک و پولابائر 2008؛ آنجللی و بائر 2016)3838.Grbić and Pollabauer 2008; Angelelli and Baer 2016. دوم اینکه مقالات پژوهشی در بخش چهار، بسیاری از مباحث مهم مطرحشده توسط فرانتس پوشهکر (69-74)، مانند «حافظه» و «راهکار» در ترجمه کنفرانس و مباحث نقش «قدرت» در ترجمه شفاهی گفتگو را پوشش نمیدهند. سوم اینکه بررسی پیشینه تحقیق همیشه در فصول مختلف کامل نیستند. بعنوان مثال اثر کلودیا آنجللی3939.Claudia Angelelli’s work (2004, 2006, and 2007) در زمینه نقش مترجم شفاهی، قوانین حرفهای و اصول اخلاقی در بخش ترجمه خدمات بهداشتی متأسفانه لحاظ نشده است (246-249) که ممکن است باعث ایجاد تصویری ناتمام در زمینه تحقیق ترجمه شفاهی شود. و در آخر ممکن است سؤالاتی مطرح شود که چگونه برخی از بخشها در چهار بخش اصلی کتاب طبقهبندی شدهاند. بعنوان مثال مقاله در مورد «ترجمه شفاهی از راه دور» در بخش چهار به نظر میرسد که بیشتر مربوط به فصل سه باشد تا آنجا که بحث مربوط به آن محیط است.
علیرغم این ایرادات جزیی، بازبینیهای کامل کتاب، نقاط توجه چندگانه، راهنماییهای متفکرانه و مراجع معتبر، کتاب را تبدیل به دایره المعارف موثقی در زمینه ترجمه شفاهی کرده است که میتواند در آینده به میزان قابل توجهی برای خیل عظیمی از دانشجویان ترجمه شفاهی، کاربران خدمات ترجمه شفاهی، متخصصین، محققین ترجمه شفاهی و هر کسی که علاقمند به این رشته است و میخواهد به شناخت عمیقتری از آن دست یابد، مفید باشد.
سپاسگزاری
پژوهش این کتاب توسط برنامه پژوهشگر مهمان CSC (2015-2016) در دانشکده مطالعات بین المللی میدلبری در مونتری و همچنین برنامه سرمایه گذاری جوانان نخبه دانشگاه هونان (14XGG10) پشتیبانی مالی شده است.