این کتاب، با عنوان نویدبخشی که دارد یقیناً توجه هر کسی که با ترجمه فرهنگی سر و کار دارد را به خود جلب خواهد کرد. همانطور که ویراستاران در پیش درآمد آن اشاره کرده اند، این کتاب از آثار پیشین پیشگامان شاخه مطالعات فرهنگی همچون ریموند ویلیامز66.Raymond Williams، کلاید کلوچُن77.Clyde Kluckhohn، و گییرت هوفستد88.Geert Hofstede (2-1) بهره می‌گیرد. بلومزینسکی و گیلسپی، با بکارگیری تعاریف این محققین از مفاهیم فرّاری چون فرهنگ، ارزش و مفاهیمِ ارزیابی به عنوان نقطه آغازین، قصد دارند توانایی بالقوه ترجمه در حفظ یا تغییر ارزش‌های فرهنگی مبدأ، و همچنین تأثیر این ارزش‌ها بر فرهنگ هدف و ارزش‌های آن در طی زمان را مورد کند و کاو قرار دهند.

با اینکه تمرکز ویراستاران بر یک عنوان متمرکز است که کمابیش از کلمات کلیدی و موضوعات اصلی این کتاب برگرفته شده است، در عین حال به نظر می‌رسد که آنها حقیقتاً به بیراهه رفته‌اند. با بالا بردن سطح توقعات برای چنین پژوهش وسیع و فراگیری، برگزیدن این عنوان در حقیقت امر تعبیر به بلند پروازی بیش از حد و فقدان دقت می‌شود. شاید عنوان مفاهیمِ ارزیابی در ترجمه متون مذهبی ، می توانست مناسب‌تر باشد، چرا که، در عین اینکه درست است همه نویسندگان با ترجمه، ارزش‌ها، و مفاهیمِ ارزیابی مواجه می‌شوند، بیشتر آنها این کار را از دیدگاه گفتمان عبادی، آموزه‌های دینی، و تاریخ مذهب انجام داده‌اند. متأسفانه، نه شرح روی جلد کتاب و نه پیش در آمد ویراستاران نتوانسته‌اند با دقت کافی، به تبیین حوزه موضوعی این کتاب کمک کنند. می توان گفت که طرح جلد آبی رنگ این کتاب با جلوه درب سنگین روستایی (رو به سوی بینش؟) ممکن است تنها اشاره این کتاب به مفهوم اصلی ارزش‌های ترجمه باشد، آبی که رنگ عرفان است، نمادی از ایمان، ملکوت، خِرد، و تقوا به شمار می‌رود.

این کتاب حاصل یک پروژه تحقیقاتی بین‌المللی است که اخیراً با پشتیبانی مالی انجمن تحقیقاتی هنر و علوم انسانی با موضوع رسمی «ترجمه فرهنگ‌ها» بدست آمده است. ویراستاران بیان می‌دارند که اعضای این پروژه به پژوهش در زمینه مفاهیمِ ارزیابی به انگلیسی در ترجمه متون مذهبی و اعتقادی در تعدادی از زبان‌ها و فرهنگ‌ها می‌پردازند، چرا که «جهان‌بینی و ارزش‌های زیربنایی شاید در ساختارهای مذهبی به وضوح کامل تشریح یابند » (4). به بیان آنها، این کتاب به مرور به دیگر زمینه‌های فرهنگی گسترده وارد می‌شود، و تنها «یک تمرکز مذهبی فراگیر» در آن اتخاذ شده است (3). در عین حال، شرح زندگی نویسندگان در پیش در آمد این کتاب حاکی از آن است که از پانزده نویسنده، ده نفرشان، مذهب و/یا ترجمه متون مقدس را به عنوان زمینه علاقمندی‌شان مرقوم کرده‌اند، و این در حالی است که هفت فصل از کتاب آشکارا بن‌مایه‌های مذهبی دارند. برخی اوقات تأکید بر وجود ارزش‌های فرهنگی اصولی در ژانرهای مختلف از کلام مکتوب- داستان، شعر، کتاب‌های دینی، نمایشنامه‌ها، نامه‌ها، بسترهای الکترونیکی و ژورنال‌ها، مورد تاکید قرار می‌گیرد، در دیگر مواقع با دقت بیشتری به روند انتقال از یک زبان و فرهنگ به دیگری توجه می‌شود، نویسندگان موضوعاتی همچون مفاهیمِ ارزیابی اسلامی، انجیل، مسیحیت پروتستان، کاتولیک رم، جایگاه پاپ، و یا ارتباط آئین کونفوسیانیسم و کمونیسمِ چین در رابطه با مسیحیت را مورد بحث قرار می‌دهند.

در بین فصل‌های مختلف این کتاب که صراحتاً به حوزه مذهب اختصاص یافته‌اند، علاالدین الترانه99.Aladdin Al-Tarawneh سعی بر این دارد که بر نسخ رایج قرآن که اغلب ترجمه‌های نادرستی از آن هستند، و منجر به پندارهای نادرست در مورد ارزش‌های اسلامی و بطور کلی مسلمانان می‌شوند، با افق تازه ای بنگرند (122-101)، تحلیل تطبیقی الکساندر گُمُلا1010.Aleksander Gomola از یک متن مشهور دینی لهستانی به همراه ترجمه انگلیسی آن (144-123)، و مطالعه موردی آنه اُکانر1111.Anne O’Connor از نامه‌های شخصی ارسال‌شده به واتیکان که توسط اولین کاردینال کاتولیک ایرلندی به ایتالیایی برگردانده شده است (190-169)، مقالاتی موفق، دارای مرکزیت موضوعی و منسجم به شمار می‌روند.

از طرفی دیگر، نویسندگانی هم هستند که ارتباط آنها با موضوع کلیِ ارزش‌های مذهبی به طور ناخوشایندی تحمیلی به نظر می‌رسد. برای مثال، در «ارزیابی عاطفی: ارزش‌ها و عواطف در ترجمه» (56-37)، الزبیتا تاباکووسکا1212.Elżbieta Tabakowska به اختصار به تشریح فرضیه اش در مورد متنی مربوط به پاپ ژان پُل دوم می‌پردازند، همچنانکه در جوار آن به تحلیل مفصل تری از ترجمه لهستانی رمانی از ایان مَک ایوان1313.Ian McEwan که در حقیقت بخش اعظم مقاله اش را تشکیل می‌دهد، می‌پردازد. مقاله ی «چه کسی دیوار می‌خواهد؟ زبانشناسی قومی از درون و برون» (36-11)، که در آن جیمز دبلیو آندرهیل1414.James W. Underhill از مفهوم دیوار در بستر جنگ سرد به پژوهشی مبتنی بر متن در مورد واژه‌های همنشین «دیوار» در انگلیسی و آلمانی گریز می‌زند، و در عین حال که توانسته است بازنمایی انجیل از دیوار در متن را وارد بحث کند، با تحلیل مختصری از دیوار در شعر والت ویتمن1515.Walt Whitman و امیلی دیکینسون1616.Emily Dickinson به مقاله اش خاتمه می‌دهد. در متن‌های مربوطه، اشارات گذرای تاباکووسکا و آندرهیل به موضوع مذهب به نوعی اشارات کاذب به شمار می‌آیند، که بطور نسبتاً ساختگی جای داده شده‌اند تا فصل‌های کتاب را با طیف موضوعی مشترک کتاب پیوند دهند.

فصل‌های « مفاهیمِ ارزیابی جایگزین در ترجمه تثلیث انجیل» (80-57) اثر جیمز مَکسی1717.James Maxey، «اطاعت و سیستم‌های ارزشی متعارض آن: مطالعه‌ای موردی» (100-81) از دیوید بی بِل1818.David B. Bell، و «شفافیت، میانه‌روی، پارسایی: اصول سادگی در ترجمه قرن نوزدهم» (168-145) از میشل میلان1919.Michele Milan، علیرغم اینکه گاه و بی گاه ملاحظات قابل نقل قول فوق‌العاده‌ای دارند، کمتر احتمال می‌رود که خواننده عادی را بتوانند درگیر خود کنند. به طور مشابهی، تعدادی از مقالات هم تنها به مذاق خوانندگانی خوش خواهد آمد که از علایق تخصصی‌شان به ایرلند قرن نوزدهم، مذهب و قواعد ترجمه آن (اُ کانر، 189-169)، نقش روزنامه نگاری فعالانه در تغییر مذهب پروتستان در هند و سریلانکا (هِفزیبا اسرائیل2020.Hephzibah Israel، 212-191)، و یا اشاعه مذهب پروتستان در چین (گردا ویلاندر2121.Gerda Wielander، 236-213) بتوان اشاره کرد.

فصل‌هایی از کتاب که بر حوزه اعتقادی و مذهبی تمرکز ندارند، و در عوض انواع مختلف دیگری از ارزش‌ها را مورد بازبینی قرار می‌دهند، به طور قابل توجهی به گیرایی کلی این کتاب می‌افزایند. جای تأسف است که خوانندگان با این فصل‌ها که بطور کلی جالب‌تر هستند در انتهای مجموعه مواجه می‌شوند. در هر حال، از فصل دوازدهم به بعد، همه نویسندگان در مقالاتشان به موضوعات بسیار جالبی می‌پردازند، و آن را به طور تأثیرگذاری قابل فهم ارائه می‌کنند.

«ترجمه گذشته: دنیای اخلاقی تصویرگرِ رسوایی2222. Painter of Dishonour اثرِ کالدرون2323.Calderon» (260-237) از دیوید جانستون2424.David Johnston، در عین حال که شکاف بین روح زمانه از دیروز و امروز را به خواننده یادآوری می‌کند، ضرورت مطلق ترجمه و سازگاری با مخاطبین امروزی را خاطر نشان می‌سازد. فصل وی در مورد نمایشنامه نویسان قرن هفدهم اسپانیایی، ترجمه‌ناپذیری زمانی و فرهنگی منتسب به آنها، و متعاقباً غیبت آنها در تئاتر انگلیسی زبان، بذله گویانه، با صراحت و قابل فهم است. علاوه بر این، با فراتر رفتن از فرضیات نظری، جانستون استدلال خود را با ارائه پیشنهادات عملی برای ترجمه‌هایی مدرن، به‌روز و بهبودیافته پشتیبانی می‌کند.

جان گیلسپی مطالعه موردی دیگری را با مضمون مذهبی و پر از جزئیات را ارائه می‌کند، و این در حالی است که بطرز شگفت‌آوری جذاب‌تر از دیگر نویسندگان به این مهم می‌پردازد. در عین حال که فصلِ وی با عنوان «بِکِت به عنوان مترجم بِکِت: انتقال مفاهیم (ضدّ) مذهبی» (278-261) به مباحثه در مورد مفاهیم مذهبی و قابلیت انتقال آنها می‌پردازد، این مقاله کانون توجه را به مبحث جذاب و به لحاظ مفهومی چالش برانگیزِ خودبرگردان سوق می‌دهد. به پیشنهاد وی، وقتی کسی آثار خودش را از یک زبان به زبان دیگر ترجمه می‌کند، مفاهیمِ ارزیابی بطور بالقوه در معرض تغییر قرار می‌گیرند. با انتخاب نویسنده و اثری پرآوازه همچون ساموئل بکت2525.Samuel Beckett و اثر در انتظار گودو2626. Waiting for Godot از وی، گیلسپی می‌تواند استدلال‌های خود را برای شمار وسیعی از خوانندگان حیات بخشد.

مقاله «ارزش‌های آسیب‌پذیر: دٌم (خانه/ اسم کل، منزل/اسم جزء)2727. Dom (‘House, Home’) لهستانی در ترجمه انگلیسی» (302-279) از آدام گِلاز2828.Adam Głaz، بر اهمیت توانایی مترجم در راستای شناسایی ظرافت‌های معنایی آکنده از ارزش‌گذاری جهت ابهام‌زدایی بین دو مفهوم حیاتی «منزل»/ «خانه» در ترجمه لهستانی به انگلیسی تأکید می‌ورزد، و آن را با زرق و برق سبک‌شناسی می‌آراید. همین مورد برای فصل آندرهیل2929.Underhill که از فصل‌های اولیه کتاب است صدق می‌کند، که ایده‌های گیرا و بلاغت آن توانسته است سازماندهی ناهمگون آن را جبران کند-و اثبات می‌کند که ویراستاران با قرار دادن جالب توجه ترین مقالات در بخش بسیار آغازین و رو به پایان کتاب، تصمیم درست را اتخاذ کرده‌اند.

در عین حال، نقطه اوج ارزش‌های ترجمه، مقاله «رویاپردازانِ باهوش: ترجمه و فرهنگ در داستان‌های تخیلی» (326-303) از پولینا دروونیاک3030.Paulina Drewniak است. پژوهش‌های دروونیاک روح تازه ای به ساختار اجتماعی و (خرده) فرهنگیِ طرفداران رمان‌های فانتزی و علمی-تخیلی به عنوان یک اجتماع می‌بخشد و بینشی نوین و بطور صریحی بیان‌شده را فراهم می‌آورد. دروونیاک، مذهب را در مقاله‌اش مطرح می‌کند، و ملاحظه می‌کند که چگونه طرفداران با عشق احترام‌آمیزشان به این نوع ادبی و سینمایی محبوب، بطرز عجیبی یادآور معتقدانِ دین مسیحیت و عبادتشان به خدا است (313)، ولی این همترازی چیزی فراتر از یک حاشیه‌گویی است و به خوبی در بحث کلی آن ادغام شده است. دروونیاک در بین این شیفتگان فرهنگی را شناسایی می‌کند که با هر نوع فرهنگِ انسجام‌یافته یا نخبه‌گرا برابری می‌کند. این توسط ارزش‌های مشترک ایجاد می‌شود (304)، که ویژگی تعیین کننده اصلی در هر گروه فرهنگی به شمار می‌رود، همانطور که ویراستاران به آن اشاره می‌کنند، «فرهنگ بر حول ارزش‌ها استوار است» (2).

بی تردید، مفاهیمِ پرصلابتی چون ارزش، فرهنگ، و هویّت، شالوده این کتاب را شکل می‌دهند. با ارائه رویکردی عمدتاً نظری و فلسفی، ارزش‌های ترجمه، در تبیین مفاهیم انتزاعی همچون فرهنگ به عنوان شکل‌دهنده شخصیت، یا در مورد موضوع خطیرِ موضعی که در برابر دیگران اتخاذ می‌کنیم، در خور تأمل است. این کتاب بیشتر در رابطه با تقسیم و تقابل‌های دوگانه است؛ گاهی به دیواری که ما بیهوده بین خود و دیگران برافراشته‌ایم اشاره دارد؛ دیگر اوقات هم به معنی خط بطلان کشیدن به روی خود است تا بتوانیم به راستی خودمان را بشناسیم، بدانیم چه چیزی ما را منحصر به فرد و از بقیه متمایز می‌کند. ارتباط با دیگری و بیگانه در بطن ارزش‌های ترجمه نهان است. زبان، آداب و رسوم، و عقاید مذهبی تنها معیارهایی نیستند که به واسطه آنها افراد و فرهنگ‌ها را به عنوان بومی یا غیربومی طبقه بندی می‌کنیم؛ همانگونه که چندین نویسنده اعلام داشته‌اند، فاصله زمانی دیگر عامل بازدارنده در ترجمه به شمار می‌رود، تا حدی که می‌تواند آنها را غیرقابل‌ترجمه هم سازد.

این کتاب بطور کامل انواع «فنی» یا «زبانشناختی» را نادیده نمی‌گیرد. برای مثال، تاباکووسکا (42) و گملا (139-137) هر دو در مقالات خود به واژه‌های تصغیری زبان لهستانی می‌پردازند؛ الترانه به کاربرد سبک‌شناختی فنون آواشناسی که در قرآن ظاهر شده است می‌پردازد (102)؛ جانستون توجه ویژه‌ای به مسئله‌ی لحن در ترجمه دارد (256)؛ و گلاز با تحلیل لغوی-معنایی دست و پنجه نرم می‌کند. خوانندگانی که به زبانشناسی تطبیقی و تحلیل گفتمان علاقمند هستند، یقیناً خواهند توانست چیزی مطابق سلیقه خود بیابند ، در عین حال شاید این مورد بیش از اندازه مربوط به یک موضوع خاص قلمداد شود که نتوان در قالب‌های دیگر آن را مورد استفاده قرار داد.

در نهایت، ارزش‌های ترجمه، در مورد ترجمه است. خواننده مباحثی از موضوعاتی چون خودبرگردانی، اقتباس، بازآفرینی، دقّت به عنوان ارزش ترجمه، ترجمه‌پذیری، بومی‌سازی، و معادل فرهنگی- که همگی موضوعاتی گسترده و متداول در مطالعات ترجمه به شمار می‌روند را خواهد یافت. بیشتر نویسندگان بر روی یک نکته با هم اتفاق نظر دارند، و آن هم نقش فعال مترجم است. بلامزینسکی3131.Blumczynski به بازنمایی سنتی استعاری مترجمین به عنوان سازندگانِ پُل و غلبه کنندگان بر شکاف‌ها می‌پردازد (344)، و تاباکووسکا آنها را با دوندگان مسابقه پرش از مانع به مقایسه می‌نشیند (44). به عقیده گملا، مترجمین بطور بالقوه ارتقاءدهندگانِ زیبایی‌شناختی هستند که می‌توانند متن اصلی را بهبود بخشند (138). مَکسی از آنها به عنوان افراد میانجی و مذاکره‌کننده یاد می‌کند (67)، او. کونر بر نقش آنها به عنوان لابی‌گران سیاسی صحه می‌گذارد (180)، درونیاک بررسی می‌کند که آیا مترجمین داستان‌های تخیلی آمریکایی می‌توانند به تحمیل ارزش‌های آمریکایی بر خوانندگان هدفشان کمک کنند یا خیر، و ویلاندر وجهه انسان‌دوستانه منصب مترجمی را مورد مشاهده قرار می‌دهد و مترجمین و معلمان (زبان انگلیسی) را به عنوان «پرچم‌داران گفتگوی بین فرهنگ‌ها» (214) و حتی به عنوان مبلغّان غربی عصر جدید توصیف می‌کند (227-226). صرف نظر از هدف یا مفهوم فعالیت مترجمان، آنها همواره به یک امر یکسان مبادرت می‌ورزند: آنها چیزی را با ارزش و شایسته‌ی سهیم شدن با دیگران در نظر می‌گیرند.

به نوعی، این وظیفه دشوار بی شباهت به وظیفه منتقد آن نیست. در پایان، خواهیم گفت که، علیرغم تنوع بالای مقالات، و غیرمحتمل بودن ایجاد شور و علاقه در افراد بی حوصله و آنهایی که به مسائل مذهبی بی علاقه هستند، کتاب ارزش‌های ترجمه می‌تواند جای خود را در فهرست مطالعات محققین در زمینه مطالعات ترجمه و فرهنگی پیدا کند.