Cover not available
Article published In:
Historiographia Linguistica
Vol. 15:1/2 (1988) ► pp.39–61

Dutch philology in the 16th and 17th century

| University of Nijmegen

Within a hundred years the first Dutch vernacular orthographies and grammars were published in the Netherlands, as contributions to the cultivation of the language. In a number of these books the authors assumed the independence of the several Dutch dialects; in other publications we find the tendency towards a cultivated language, or we see that the authors started from the existence of a Refined Standard Dutch. However that may be the orthographists and grammarians aimed at the cultivation of written and spoken Dutch.

Generally the grammarians did not pay much attention to two traditional areas of the grammar: orthographia and prosodia, but the etymologia was stressed: the theory of the parts of speech, and – to a lesser degree – the syntaxis.

The influence of Latin grammar on Dutch was enormous, but could not prevent particularly van Heule (1633) and Leupenius (1653) from following their own course, for the most part within the traditional framework. In doing so the grammarians based themselves on the language usage, in which the nature of the language was given a concrete form.

Published online: 1 January 1988
DOI logo
https://doi.org/10.1075/hl.15.1-2.04dib
References

A.Primary sources

Ampzing, Samuel
(1590–1632). 1624 “Nederlandsch tael-bericht”. In: Samuel Ampzing, Beschryvinge ende lof der stad Haerlem. Haarlem: Adriaen Rooman (unpaged; 51 pp.). [Cf. Zwaan 1939:21–39, 133–91.]Google Scholar
Bolognino, Guilielmus
(1590–1669). 1657 Ni’uwe noodeliicke orthographie. Antwerpen: Jacob Mesens.Google Scholar
Clajus, Joannes
1578 Grammatica Germanicae linguae. Leipzig. [Repr., Hildesheim & New York: Olms 1973.]Google Scholar
Duykerius, Joannes
(ca. 1664–1733). 1696 Schouburgh der Neederduytsche letter, spel- en lees-konst. Amsterdam: J. Bakker.Google Scholar
Exercitium 1488 Exercitium puerorum grammaticale. Antwerpen (a.o.): Nicolaes Leeu.Google Scholar
Exexlex 1666 Laconis Flandri presbyteri, Lingua Teutonica exexlex. Hulst: sine editore.Google Scholar
Heuiter, Pontus de
(1535–1602). 1581 Nederduitse orthographie. Antwerpen: Christoffel Plantin. [Cf. Dibbets 1972.]Google Scholar
Heule, Christiaen van
(?-1655). 1625 De Nederduytsche grammatica ofte spraec-konst. Leiden: Daniel Roels. [Cf. Caron 1953, I1.]Google Scholar
1633 De Nederduytsche spraec-konst ofte tael-beschrijvinghe. Leiden: Daniel Roels. [Cf. Caron 1953, II1.]Google Scholar
Hubert, Antonis de
(1583-after 1636). 1624 “Noodige waarschouwinge aan alle liefhebbers der Nederduijtze tale”. In: Antonis de Hubert, De Psalmen des Propheeten Davids. Leiden: Pieter Muller (unpaged, 10 pp). [Cf. Zwaan 1939:121–31.]Google Scholar
Kók, Allard L.
(1616–1653). 1649 Ont-werp der Neder-duitsche letter-konst. Amsterdam: Johannes Troost. [Cf. Dibbets 1981.]Google Scholar
Lambrecht, Joas
(1491–1560). 1550 Néderlandsche spellijnghe. Gent: Joas Lambrecht. [Cf. Heremans & Vander Haeghen 1882.]Google Scholar
Leupenius, Petrus
(1607–1670). 1653 Aanmerkingen op de Neederduitsche taale. Amsterdam: Hendryk Donker. [Cf. Caron 1958.]Google Scholar
Oelinger, Albertus
1574 Underricht der Hoch Teutschen Spraach. Straatsburg: Nicolaus Wiriot. [Repr., Hildesheim & New York: Olms 1975.]Google Scholar
Radermacher, Johan
(1538–1617). 1568 Voorreden vande noodich ende nutticheit der Nederduytscher taelkunste. Manuscript. [Printed in Bostoen 1984:24–46.]Google Scholar
Schuere, Jacob van der
(1576-after 1643). 1612 Nederduydsche spellinge. Haarlem: Daniel de Keyzer. [Cf. Zwaan 1957.]Google Scholar
Sexagius, Antonius
(ca. 1535–1585). 1576 De orthographia linguae Bel-gicae. Leuven: Joannes Masius. [Cf. Goemans 1899.]Google Scholar
Twe-spraack
1584 Twe-spraack vande Nederduitsche letterkunst. Leiden: Christoffel Plantin. [Repr. in Dibbets 1985.]Google Scholar

B.Secondary sources

Booy, Engelina P. de.
1977 De weldaet der scholen, Haarlem: Gottmer.Google Scholar
1980 Kweekhoven der wijsheid. Zutphen: De Walburg Pers.Google Scholar
Borst, Arno
1960 Der Turmbau von Babel. Geschichte der Meinungen über Ursprung und Vielfalt der Sprachen und Völker (III,1). Stuttgart: Anton Hiersemann.Google Scholar
Bostoen, Karel
1984 “Kaars en bril: de oudste Nederlandse grammatica”. Archief van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen 1–47.Google Scholar
Braekman, Willy L.
1978 “Twee nieuwe traktaten uit de vroege zestiende eeuw over de Nederlandse spelling”. Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 294–387.Google Scholar
Brouwers, Jan H.
1984 “De grammatica van Despauterius en het Doctrinale van Alexander de Villa Dei”. Gramma 81.179–94.Google Scholar
Caron, Willem J. H.
1952 De reductievocaal in het verleden; een beschouwing over mededelingen van Lambert ten Kate en Petrus Montanus aangaande de uitspraak van den betoonden klinker in het Nederlands. Groningen & Djakarta: J.B. Wolters.Google Scholar
ed. 1953 I. Christiaen van Heule, De Nederduytsche grammatica ofte spraec-konst . (= Trivium I:1.) Groningen & Djakarta: J.B. Wolters. [Repr., Groningen 1971.]Google Scholar
ed. 1953 II. Christiaen van Heule, De Nederduytsche spraec-konst ofte tael-beschrijvinghe . (= Trivium I:2.) Groningen & Djakarta: J.B. Wolters. [Repr., Groningen 1971.]Google Scholar
1955 “Historische verwijzingen inzake uitspraak”. Handelingen van het 21ste Vlaams Filologencongres, 180–92.Google Scholar
ed. 1958 Petrus Leupenius, Aanmerkingen op de Neederduitsche taale . (= Trivium II.) Groningen: J.B. Wolters.Google Scholar
1971 Vondels uitspraak. Amsterdam: Vrije Universiteit.Google Scholar
Chevalier, Jean-Claude
1968 Histoire de la syntaxe. Naissance de la notion de complément dans la grammaire française. Geneve: Droz.Google Scholar
Dibbets, Geert R. W.
ed. 1972 Pontus de Heuiter, Nederduitse orthographie . (= Trivium VI.) Groningen: J.B. Wolters.Google Scholar
ed. 1981 A.L. Kók, Ont-werp der Neder-duitsche letter-konst . (= Studia Theodisca, 14.) Assen: Van Gorcum.Google Scholar
ed. 1985 Twe-spraack vande Nederduitsche letterkunst. (= Studia Theodisca, 17.) Assen & Maastricht: Van Gorcum.Google Scholar
Goemans, Leo
1899 “Antonius Sexagius’ De orthographia linguae Bel-gicae ”. Leuvensche Bijdragen 31.167–245.Google Scholar
Hellinga, Wytze Gs.
1938 De opbouw van de algemeen beschaafde uitspraak van het Nederlands. Amsterdam: Noord-Hollandsche Uitgeversmaatschappij. [Repr., in Bijdragen tot de Geschiedenis van de Nederlandse Taalcultuur, Arnhem: Gysbers & Van Loon 1968.]Google Scholar
Heremans, Jacob F. J. & Ferdinand Vander Haeghen
eds. 1882 Joas Lambrecht, Néderlandsche spellijnghe. Gent: Annoot & Braeckman.Google Scholar
Jellinek, Max Hermann
1913–14 Geschichte der neuhochdeutschen Gram-matick von den Anfängen bis auf Adelung. Heidelberg: Carl Winter. [Repr., Heidelberg 1968.]Google Scholar
Klifman, Harm
1983 “Nederlandse taalstudie in triviumverband”. Gramma 71:17–39. [Repr., in Harm Klifman, Studies op het gebied van de Vroegnieuwnederlandse triviumtraditie (ca. 1550 — ca. 1650), 123–53. (= Geschiedenis van de Taalkunde, 1.) Dordrecht: Foris 1983.]Google Scholar
Michael, Ian
1970 English Grammatical Categories and the Tradition to 1800. Cambridge: Cambridge Univ. Press.Google Scholar
Nauwelaerts, Marcel A.
1945 De oude Latijnse school van Breda. ‘s-Her-togenbosch: Zuid-Nederlandsche Drukkerij.Google Scholar
Planque, Pieter A. de.
1926 Valcooch’s Regel der Duytsche schoolmeesters. Groningen: P. Noordhoff.Google Scholar
Reich, Gerhard
1972 Die Aufgaben des muttersprachlichen Grammatikunterrichts von der Antike bis um 1600. Weinheim: Beltz.Google Scholar
Rössing-Hager, Monika
1984 “Konzeption und Ausführung der ersten deutschen Grammatik. Valentin Ickelsamer: ‘Ein Teütsche Grammatica’”, cit. by L. Grenzmann & K. Stackmann (Hrsg.), Literatur und Laienbildung im Spätmittelalter und in der Reformationszeit, 534–58. Stuttgart: Metzler. DOI logoGoogle Scholar
Voet, Leon
1980–83 The Plantin Press (1555–1589). A bibliography of the works printed and published by Christopher Plantin at Antwerp and Leiden. Amsterdam: Van Hoeve.Google Scholar
Vorlat, Emma
1975 The Development of English Grammatical Theory 1586–1737, with Special Reference to the Theory of Parts of Speech. Leuven: Leuven Univ. Press.Google Scholar
Zwaan, Frederik L.
1939 Uit de geschiedenis der Nederlandsche spraakkunst. Groningen & Batavia: J.B. Wolters. [Repr., Groningen 1974.]Google Scholar
ed. 1957 Jacob van der Schuere, Nederduydsche spellinge . (= Trivium II.) Groningen & Djakarta: J.B. Wolters.Google Scholar