Cover not available
Article published In:
NOWELE
Vol. 75:1 (2022) ► pp.1–22

A contact-induced strategy of femininisation

Middle Dutch and Middle High German nouns in ‑erse

| Basel University

Middle Dutch and Middle High German possess a femininizing suffix ‑erse, of which reflexes survive in some modern dialects. Its Old Germanic preform arose from the grafting of Latin ‑issa onto the masculine suffix *‑ārja‑ in Dutch and German dialects closest to the Gallo-Romance area in the Early Middle Ages. The main aim of the present contribution is to provide hitherto underexposed details on the Dutch linguistic area, to show that the mainstream historical explanation for ‑erse in Dutch historical linguistics must be given up, and to provide a unified and more detailed account for the rise of this suffix formation in the medieval contact zone between Gallo-Romance and Germanic.

Article outline
  • 1.Introduction
  • 2.Middle Dutch ‑erse
  • 3.Dutch dialectal reflexes of ‑erse
  • 4.Late Old High German ‑erissa, ‑ersa, Middle High German ‑erse
  • 5.Schönfeld’s metathesis theory
  • 6.Frings’ Gallo-Romance theory
  • 7.Native *‑issa?
  • 8.Gallo-Romance ‑issa
  • 9.Conclusion
  • Acknowledgements
  • Notes
  • References
Published online: 16 March 2022
DOI logo
https://doi.org/10.1075/nowele.00060.vaa
References
Bammesberger, A.
2003 The provenance of the Old English suffix ‑stre . NOWELE 431. 53–63. DOI logoGoogle Scholar
Belemans, R. & J. Goossens
2000 Woordenboek van de Brabantse dialecten. Deel III. Inleiding en Klankgeografie. Assen: Van Gorcum.Google Scholar
Braune, W. & F. Heidermanns
2018 Wilhelm Braune. Althochdeutsche Grammatik I. Laut‑ und Formenlehre. 16th edn., revised by F. Heidermanns. Berlin: De Gruyter. DOI logoGoogle Scholar
Casaretto, A.
2004 Nominale Wortbildung der gotischen Sprache. Heidelberg: Winter.Google Scholar
van Coetsem, F.
1959 Het suffix ‑erse in het Geraardsbergse dialect. Taal en Tongval 111. 253–257.Google Scholar
CRM14 = P. van Reenen & M. Mulder
Corpus veertiende-eeuws Middelnederlands. Searchable at: [URL]
Davis, G. W.
1992 OE ‑estre and PGmc. *‑ārjaz: The origin and development of two agentive suffixes in Germanic. Journal of Germanic Linguistics 41. 103–116.Google Scholar
Eckhardt, K. A.
1962 Pactus Legis Salicae. Hannover: Hahn.Google Scholar
EWAhd = Etymologisches Wörterbuch des Althochdeutschen
1988–present 6 vols have appeared so far (a–p) . Göttingen: Vandenhoeck and Ruprecht.Google Scholar
Franck, J.
1910 Mittelniederländische Grammatik mit Lesestücken und Glossar. Leipzig: Tauchnitz.Google Scholar
Frings, T.
1932 Persönliche Feminina im Westgermanischen. Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur 561. 23–40. DOI logoGoogle Scholar
Frings, T. & G. Müller
1966–1968 Germania Romana. 2nd edn. 21 vols. Halle: Niemeyer.Google Scholar
Goossens, J.
1980 Middelnederlandse vocaalsystemen. Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal‑ en Letterkunde, Ghent, 161–251.Google Scholar
1998  r-Metathese von Dental im Westen der kontinentalen Germania. In E. Schmitsdorf, N. Hartl & B. Meurer (eds.), Lingua Germanica. Studien zur deutschen Philologie. Jochen Splett zum 60. Geburtstag, 10–22. Münster: Waxmann.Google Scholar
Hausmann, R.
2000 Die historischen, philologischen und juristischen Handschriften der Hessischen Landesbibliothek Fulda bis zum Jahr 1600. Wiesbaden: Harrassowitz.Google Scholar
Hoeufft, J. H.
1836 Proeve van Bredaasch taal-eigen. Breda: Sterk.Google Scholar
Kerkhof, P. A.
2018 Language, law and loanwords in early medieval Gaul. PhD dissertation, Leiden University.
Kern, J. H.
1932 Zu einigen niederländischen Feminin-Suffixen. Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur 561. 361–377. DOI logoGoogle Scholar
Koelmans, L.
1978 Uit de geschiedenis van de Nederlandse achtervoegsels I: over de vorming van vrouwelijke persoonsnamen. In P. van Putte & H. Verkuyl (eds.), Nieuwe tegenstellingen op Nederlands taalgebied, 57–74. Utrecht: Instituut De Vooys.Google Scholar
Koreman, J.
1968 De stadsrekening van Maastricht over het jaar 1399–1400. Assen: Van Gorcum.Google Scholar
Krahe, H. & W. Meid
1969 Germanische Sprachwissenschaft. III. Wortbildungslehre. Berlin: De Gruyter.Google Scholar
Levy, R.
1953 La désinence ‑eresse en vieux français. Romance Philology 71. 187–190.Google Scholar
van Loey, A.
1976 Middelnederlandse Spraakkunst. II. Klankleer. 7th edn. Groningen: Tjeenk Willink.Google Scholar
van Loon, J.
2003 De chronologie van de r-metathesis in het Nederlands en aangrenzende Germaanse talen. Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik 571. 141–167. DOI logoGoogle Scholar
Marynissen, A.
1995 De flexie van het substantief in het 13de-eeuwse ambtelijke Middelnederlands. Leuven: Peeters.Google Scholar
Mooijaart, M.
1991 Morfologische verandering in het Nederlands van de dertiende tot de zeventiende eeuw – de vorming van vrouwelijke persoonsnamen. Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik 331. 193–213. DOI logoGoogle Scholar
1992 Atlas van Vroegmiddelnederlandse taalvarianten. PhD dissertation, Leiden University.
Pauwels, J. L.
1958 Het dialect van Aarschot en omstreken. I. Tekst. Brussels: Belgisch interuniversitair centrum voor Neerlandistiek.Google Scholar
Peterson, P.
2013 An old problem in etymology revisited: The origin of Germanic nouns with the suffix ‑ster . Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik 701. 1–20. DOI logoGoogle Scholar
Plank, F.
1981 Morphologische (Ir-)Regularitäten. Aspekte der Wortstrukturtheorie. Tübingen: Narr.Google Scholar
Post, R.
1982 Romanische Entlehnungen in den westmitteldeutschen Mundarten. Diatopische, diachrone und diastratische Untersuchungen zur sprachlichen Interferenz am Beispiel des landwirtschaftlichen Sachwortschatzes. Wiesbaden: Steiner.Google Scholar
Quak, A.
2004 Zum Reflex von /j/ in unbetonten Silben im Altniederländischen. In A. Greule, E. Meineke, C. Thim-Mabrey (eds), Entstehung des Deutschen: Festschrift für Heinrich Tiefenbach, 355–366. Heidelberg: Winter.Google Scholar
Referenzkorpus Mittelniederdeutsch = Referenzkorpus Mittelniederdeutsch /Niederrheinisch
(1200–1650) [URL]
Schönfeld, M.
1924 Historiese grammatika van het Nederlands: schets van de klankleer, vormleer en woordvorming. 2nd edn. Zutphen: Thieme.Google Scholar
Schönfeld, M. & A. van Loey
1970 Schönfelds Historische Grammatica van het Nederlands. Verzorgd door prof. dr. A. van Loey met medewerking van dr. M. Schönfeld. 8th edn. Zutphen: Thieme.Google Scholar
Schoonheim, T.
2001  Pieterse, een vrouwennaam uit de dertiende eeuw. Naamkunde 331. 63–71. DOI logoGoogle Scholar
Schröder, E.
1922 Die Nomina agentis auf -ster. Jahrbuch des Vereins für niederdeutsche Sprachforschung 481. 1–8.Google Scholar
Splett, J.
1993 Althochdeutsches Wörterbuch. Band II: Präfixwörter; Suffixwörter; Alphabetischer Index. Berlin: De Gruyter. DOI logoGoogle Scholar
Steffens, R.
2014  Nese Seylersen prondenersen in dem Spidal. Sexusmarkierung bei rheinfränkischen Familiennamen (spätes Mittelalter/frühe Neuzeit). In F. Debus, R. Heuser & Damaris Nübling (eds.), Linguistik der Familiennamen, 55–84. Hildesheim: Olms.Google Scholar
2019  Grede Gertnerßen und die Leyendeckersen von Mentze. Femininmovierung in Rechtsquellen des späten Mittelalters und der frühen Neuzeit unter besonderer Berücksichtigung des rheinfränkischen ‑sin-Suffixes. In S. Pickel & S. Elspaß (eds.), Historische Soziolinguistik der Stadtsprachen. Kontakt – Variation – Wandel, 97–120. Heidelberg: Winter.Google Scholar
Swiggers, P.
1984 Nominale derivatie met ‑es in het Leuvens. Taal en Tongval 361. 67–69.Google Scholar
Taeldeman, J.
1979 Het klankpatroon van de Vlaamse dialecten. In M. Devos, H. Ryckeboer & J. Taeldeman (eds.), Woordenboek van de Vlaamse dialecten. Inleiding, 48–120. Ghent/Tongeren: Michiels.Google Scholar
1995 Vrouwelijke persoonsnamen in de Nederlandse dialecten. In J. Cajot, L. Kremer & H. Niebaum (eds.), Lingua Theodisca. Beiträge zur Sprach‑ und Literaturwissenschaft. Jan Goossens zum 65. Geburtstag, 725–741. Münster: Lit.Google Scholar
Thomas, A.
1903 Le suffixe ‑aricius en français et en provençal. Romania 321. 177–203. DOI logoGoogle Scholar
Tiefenbach, H.
2010 Altsächsisches Wörterbuch: A concise Old Saxon dictionary. Berlin: De Gruyter. DOI logoGoogle Scholar
TLL = Thesaurus Linguae Latinae
Online at [URL]
de Vaan, M.
2021 Femininiserend ‑erse en ‑ersche in het Zuidnederlands. Leuvense Bijdragen 1031. 123–142.Google Scholar
VMNW = Vroegmiddelnederlands Woordenboek. Woordenboek van het Nederlands van de dertiende eeuw in hoofdzaak op basis van het Corpus-Gysseling
2001 Ed. W. Pijnenburg et al. Leiden: Instituut voor Nederlandse Lexicologie. Online at [URL]. The Corpus-Gysseling on which this dictionary is based is also searchable at: [URL]
Weijnen, A.
1966 Nederlandse Dialectkunde. 2nd edn. Assen: Van Gorcum.Google Scholar
1991 Vergelijkende klankleer van de Nederlandse dialecten. ’s-Gravenhage: Sdu.Google Scholar
Willems, P.
1885–1886 Dialect Enquiry carried out in the southern Netherlands and Belgium in 1885–1886. Consulted at: [URL]