Cover not available
Part of
Transnational Books for Children 1750-1900: Producers, consumers, encounters
Edited by Charlotte Appel, Nina Christensen and M.O. Grenby
[Children’s Literature, Culture, and Cognition 15] 2023
► pp. 315–333

Chapter 14
Girlhood as a transnational creation

An international perspective on Dutch girls’ books (1750–1800)

Although the late-eighteenth-century Dutch market for children’s books was reliant on international examples, it was also a space for the development and dissemination of innovative forms of education by Dutch authors in the Dutch Republic and beyond. Focusing on girls’ books as one segment of the market, this chapter demonstrates that many progressive girls’ books from abroad were translated into Dutch, serving as manifestations of a hierarchically organized educational process involving girls and adult women. The Dutch, however, also reshaped these examples by developing an innovative epistolary model that enabled girls to find their own voices and to educate one another. This model, in turn, exerted an impact on international book production. The chapter argues that Dutch girls’ books fostered the development of peer education among girls through continuous and sophisticated transnational interactions with international markets.

Article outline
  • Girls’ books on the Dutch book market
  • Female hierarchies in girls’ books in translation
  • Two-stage hierarchies girls’ books in translation
  • Peer mothering in Dutch epistolary girls’ novels
  • Conclusion
  • Notes
  • References
Published online: 8 August 2023
DOI logo
https://doi.org/10.1075/clcc.15.14die
References

Primary sources

[
Anonymous] 1778 Vaderlandsche Letteroefeningen. Amsterdam: A. van der Kroe & Yntema & Tieboel.Google Scholar
[
Anonymous] 1794 Nieuw magazijn voor jonge juffrouwen, in hondert eenvoudige brieven, gewisseld tusschen Emilia, Carolina en Lisette: Bye ene gouvernante, aan welke een reeks van jaaren de opvoeding van jonge dames was toevertrouwd. Amsterdam: Harmanus Keyzer; Leiden: David Du Mortier; The Hague: Johannes Thierry.Google Scholar
Cambon-van der Werken, Margareta Geertruid de
1782 De kleine Grandisson, of de gehoorzaame zoon. 2 vols. The Hague: Herman Hendrik van Drecht.Google Scholar
1790 De kleine Klarissa. The Hague: Johannes François Jacobs de Agé.Google Scholar
1790 Young Grandison: A series of letters from young persons to their friends: Translated from the Dutch of Madame de Cambon: With alterations and improvements. 2 vols. London: Joseph Johnson.Google Scholar
1795 Letters and Conversations between several young ladies, on interesting and improving subjects. 2nd ed. London: C. Dilly.Google Scholar
s.d.]. Maria en Carolina, of De opvoeding door voorbeelden. The Hague: Johannes Coenradus Leeuwestijn.
Ducis, Jean François & Shakespeare, William
1779 Hamlet: treurspel, gevolgt naar het Fransch en naar het Engelsch. Translated by Margareta Geertruid de Cambon-van der Werken. The Hague: Isaac du Mee.Google Scholar
[d’Epinay, Louise Florence Pétronille Tardieu d’Esclavelles marquise
] 1787 De gesprekken met Emilia. Translated from French by Elisabeth Wolff. The Hague: Isaac van Cleef.Google Scholar
Fielding, Sarah
2013 The Governess: Or, The Little Female Academy. Cambridge: Cambridge University Press. DOI logoGoogle Scholar
Fite, Marie-Elisabeth de la
1778 Entretiens, drames et contes moraux, a l’usage des enfans. The Hague: Jacques Detune.Google Scholar
1780 Zedelijke samenspraaken, toneelstukjes en vertellingen voor kinderen. Utrecht: Abraham van Paddenburg, Amsterdam: Willem Holtrop.Google Scholar
Newbery, John
1768 Philosophie der tollen en ballen, of Het Newtoniaansche zamenstel van wysbegeerte. Middelburg: Christiaan Bohemer.Google Scholar
Prince De Beaumont, Jeanne Marie le
1757 Magazyn der kinderen, of samenspraaken tusschen eene wyze gouvernante en verscheide van haare leerlingen van het eerste fatsoen. 4 vols. The Hague: Ottho van Thol.Google Scholar
1759 Magazin des enfans: Ou dialogues entre une sage gouvernante & plusieurs de ses élèves de la première distinction. The Hague: Pierre Gosse junior, Leiden: E. Luzac fils.Google Scholar
1760 Magazyn der jonge juffrouwen, of Zamenspraaken tusschen eene wyze gouvernante en verscheide van haare leerlingen van het eerste fatsoen. The Hague: Ottho van Thol.Google Scholar
Meurier, Gabriel
1580 La Guirlande Des Jeunes Filles Contenat [sic] Une Singularité de Menus propos quotidicns par le moyen, des-quels elles pourront facilement apprendre Francois & Flamen: Par Gabriel Meurier. Antwerp: Jan van Waesberghe.Google Scholar
Verwer, Pieter Adriaen
Transl. 1750 De Verstandige Engelsche Leermeestres; of Kweekschool van jonge jufferen. Haarlem: Izaak & Johannes Enschede, Haarlem: Jan BoschGoogle Scholar
Wolff, Betje
1977 Proeve over de opvoeding. Edited by H. C. de Wolf. Meppel: Boom.Google Scholar
Zimmerman, Joseph Ignaz
1793 De jonge huishoudster, een boek voor moeder en dochter. Gouda: Matthijs van Loopik & comp.Google Scholar

Secondary sources

Baggerman, Arianne
2000 Otto van Eck en de anderen: Sporen van jonge lezers in schriftelijke bronnen. In Tot volle waschdom. Bijdragen aan de geschiedenis van de kinder- en jeugdliteratuur, Berry Dongelmans, Netty van Rotterdam, Jeroen Salman & Janneke van der Veer (eds), 211–224. The Hague: Biblion.Google Scholar
2002 “Looplezen” rond 1800: Kinderen en het Boek der natuur. Literatuur zonder leeftijd 16.58: 188–209.Google Scholar
Bannett, Eve Tavor
2017 Eighteenth-Century Manners of Reading. Print Culture and Popular Instruction in the Anglophone Atlantic World. Cambridge: Cambridge University Press. DOI logoGoogle Scholar
Boeles, W. B. S.
1884 De patriot J.H. Swildens, publicist te Amsterdam, daarna hoogleraar te Franeker: zijn arbeid ter volksverlichting geschetst. Leeuwarden: A. Meijer, H. Kuipers & J. G. Wester.Google Scholar
Brown, Penelope
2007 A Critical History of French Children’s Literature, 1600–1830. Hoboken: Taylor and Francis.Google Scholar
2009 “Girls aloud”: Dialogue as a pedagogical tool in eighteenth-century French children’s literature. The Lion and the Unicorn 33.2: 202–218. DOI logoGoogle Scholar
Buijnsters, P. J.
1989 Nederlandse kinderboeken uit de achttiende eeuw. In De hele Bibelebontse berg. De geschiedenis van het kinderboek in Nederland & Vlaanderen van de middeleeuwen tot heden, Harry Bekkering, Nettie Heimeriks & Willem van Toorn (eds), 169–228. Amsterdam: Querido.Google Scholar
Buijnsters, P. J. & Buijnsters-Smets, L.
1997 Bibliografie van Nederlandse school- en kinderboeken 1700–1800. Zwolle: Waanders.Google Scholar
Burdan, Judith
1994 Girls must be seen and heard: Domestic surveillance in Sarah Fielding’s The Governess. Children’s Literature Association Quarterly 19.1: 8–14. DOI logoGoogle Scholar
Christensen, Nina
2009 Lust for reading and thirst for knowledge: Fictive letters in a Danish children’s magazine of 1770. The Lion and the Unicorn 33.2: 189–201. DOI logoGoogle Scholar
Cohen, Michèle
2009 “Familiar conversation”: The role of the “familiar format” in education in eighteenth- and nineteenth-century England. In Educating the Child in Enlightenment Britain. Beliefs, Cultures, Practices, Mary Hilton & Jill Shefrin (eds), 99–116. Farnham: Ashgate.Google Scholar
2015 The pedagogy of conversation in the home: “Familiar conversation” as a pedagogical tool in eighteenth- and nineteenth-century England. Oxford Review of Education 41.4: 447–463. DOI logoGoogle Scholar
Dietz, Feike
2018 1782: De kleine Grandisson als international bestseller. In Wereldgeschiedenis van Nederland, Lex Heerma van Voss et al. (eds), 339–344. Amsterdam: Ambo Anthos.Google Scholar
2019 Het achttiende-eeuwse jeugdboek als instrument van Zeeuwse genootschappelijkheid: kennisverspreider, stimulator en toegangspoort. In Een hoger streven. Bouwstenen voor een geschiedenis van het Zeeuwsch Genootschap, 1769–2019, Arjan van Dixhoorn, Henk Nellen & Francien Petiet (eds), 137–160. Vlissingen: Archief.Google Scholar
2021 Lettering Young Readers in the Dutch Enlightenment. Literacy, Agency and Progress in Eighteenth-Century Children’s Books. Basingstoke: Palgrave Macmillan. DOI logoGoogle Scholar
Dodde, Nan L. & Esseboom, C.
2000 Instruction and education in French schools: A reconnaissance in the northern Netherlands 1550–1700. In Grammaire et enseignement du français, 1500–1700, Jan De Clerq, Nico Lioce & Pierre Swiggers (eds), 39–60. Leuven: Peeters.Google Scholar
Groot, J. P. M.
1976 Voorlopige bibliografie van M.G. de Cambon-van der Werken. Documentatieblad Werkgroep Achttiende Eeuw 30: 1–37.Google Scholar
Haar, Alisa van de
2015 Van “nimf’ tot “schoolvrouw”: De Franse school en haar onderwijzeressen in de zestiende- en zeventiende-eeuwse Nederlanden. Historica 38.2: 11–16.Google Scholar
2019 The Golden Mean of Languages. Forging Dutch and French in the Early Modern Low Countries (1540–1620). Leiden & Boston: Brill. DOI logoGoogle Scholar
Havelange, Isabelle & Le Men, Ségolène
1988 Le magasin des enfants. La littérature pour la jeunesse (1750–1830). Montreuil: Ville de Montreuil, Bibliothèque Robert-Desnos.Google Scholar
Heuvel, Daniëlle van den
2007 Women and Entrepreneurship. Female Traders in the Northern Netherlands c. 1580–1815. Amsterdam: Aksant.Google Scholar
Jacob, Margaret C. & Sturkenboom, Dorothée
2003 A women’s scientific society in the West. Isis 94.2: 217–252. DOI logoGoogle Scholar
Janse, Ineke
2010 Traveller, pedagogue and cultural mediator: Marie-Elisabeth and her female context. In Women Writing Back/Writing Women Back. Transnational Perspectives from the Late Middle Ages to the Dawn of the Modern Era, Anke Gilleir, Alicia C. Montoya & Suzan van Dijk (eds), 309–324. Leiden & Boston: Brill. DOI logoGoogle Scholar
Johannes, Gert-Jan
2001 The development of the literary field and the limitations of “minor” languages: The case of the Netherlands 1750–1850. Poetics 28.5/6: 349–376. DOI logoGoogle Scholar
Kirkley, Laura
2014 Maria, ou le Malheur d’être femme: Translating Mary Wollstonecraft in Revolutionary France. Journal for Eighteenth-Century Studies 38.2: 239–255.Google Scholar
Latimer, Bonnie
2009 Leaving little to the imagination: The mechanics of didacticism in two children’s adaptations of Samuel Richardson’s novels. The Lion and the Unicorn 33.2: 167–188. DOI logoGoogle Scholar
Los, Willeke
1999 Locke in Nederland: de receptie van zijn ideeën over individualiteit in opvoeding en onderwijs bij P.A. Verwer (1696–1757) en K. van der Palm (1730–1789). De Achttiende Eeuw 31.2: 173–186.Google Scholar
Marshall, Elizabeth
2004 Stripping for the wolf: Rethinking representations of gender in children’s literature. Reading Research Quarterly 39.3: 256–270. DOI logoGoogle Scholar
Mijnhardt, Wijnand W.
1990 De Nederlandse Verlichting nagerekend: de verkoopcijfers van het oeuvre van Willem Emmery de Perponcher. In Geschiedenis en cultuur. Achttien opstellen (liber amicorum for H.W. von der Dunk), Ed Jonker & Maarten van Rossum (eds), 171–185. The Hague: SDU.Google Scholar
Montoya, Alicia
2018 Marie Leprince de Beaumont (1711–1780): A popular religious pedagogue. In Women, Enlightenment and Catholicism. A transnational biographical history, Ulrich Lehner (ed), 22–34. London & New York: Routledge.Google Scholar
Moran, Sarah Joan & Pipkin, Amanda C.
(eds) 2019 Women and Gender in the Early Modern Low Countries, 1500–1750. Leiden & Boston: Brill. DOI logoGoogle Scholar
Orr, Clarissa Campbell
2005 Aristocratic feminism, the learned governess, and the republic of letters. In Women, Gender and Enlightenment, Sarah Knott & Barbara Taylor (eds), 306–325. Houndsmills, Basingstoke: Palgrave Macmillan. DOI logoGoogle Scholar
Pfeiffer, Julie
2016 The romance of othermothering in nineteenth-century Backfish books. In Mothers in Children’s and Young Adult Literature. From the Eighteenth Century to Postfeminism, Lisa Rowe Fraustino & Karen Coats (eds): 59–74. Jackson: University Press of Mississippi.Google Scholar
Rowe, Karen E.
2005 Virtue in the guise of vice: The making and unmaking of morality from fairy tale fantasy. In Culturing the Child, 1690–1914. Essays in Memory of Mitzi Meyers, Donelle Ruwe (ed), 29–66. Lanham: Children’s Literature Association and Scarecrow.Google Scholar
Salman, Jeroen
2000 “Om tot presentjes aan kinderen te geven”: Het kinderboek in de achttiende-eeuwse boekhandel. In Tot volle waschdom. Bijdragen aan de geschiedenis van de kinder- en jeugdliteratuur, Berry Dongelmans, Netty van Rotterdam, Jeroen Salman & Janneke van der Veer (eds), 75–84. The Hague: Biblion.Google Scholar
Schenkeveld-van der Dussen, Riet
1997 Van epica tot bestseller-auteur: Margareta Geertruid van der Werken (Gouda, gedoopt 29 september 1734 – ? ca. 1800). In Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550–1850: Van Anna Bijns tot Elise van Calcar, Riet Schenkeveld-van der Dussen, Karel Porteman, Piet Couttenier & Lia van Gemert (eds), 602–607. Amsterdam: Amsterdam University Press.Google Scholar
Singeling, C. B. F.
1991 Gezellige schrijvers. Aspecten van letterkundige genootschappelijkheid in Nederland, 1750–1800. Amsterdam: Rodopi.Google Scholar
Spufford, Margaret
1995 Literacy, trade and religion in the commercial centres of Europe. In A Miracle Mirrored. The Dutch Republic in European Perspective, Karel Davids & Jan Lucassen (eds), 229–283. Cambridge: Cambridge University Press.Google Scholar
Stronks, Els
2014 “Dees kennisse zuldy te kope vinnen”: Liedcultuur en de waarde van “know how” in de vroegmoderne Republiek. Zeventiende Eeuw 30.2: 147–167. DOI logoGoogle Scholar
Tigges-Drewes, Grietje & Groot, Hans
1980 Een eeuw kleine Grandisson: 1782–1885. Ducumentatieblad Werkgroep Achttiende Eeuw 45: 21–64.Google Scholar
Uprichard, Emma
2008 Children as “beings and becomings”: Children, childhood and temporality. Children and Society 22.4: 303–313. DOI logoGoogle Scholar
Vuyk, Simon
2000 Scherpe contrasten bij Margareta Geertruid van der Werken (1734–na 1796). In Verlichte verzen en kolommen. Remonstranten in de letterkunde en tijdschriften van de Verlichting (1720–1820): 122–145. Amsterdam: De Bataafsche Leeuw.Google Scholar