Article published In:
Latin Grammars in Transition, 1200 - 1600
Edited by Anneli Luhtala and Mark E. Amsler
[Historiographia Linguistica 44:2/3] 2017
► pp. 331354
References

Références

A.Sources primaires

Accessus philosophorum VII. artium liberalium
Éd. par Claude Lafleur. Quatre introductions à la philosophie au XIIIe siècle. Textes critiques et étude historique. (= Publications de l’Institut d’études médiévales, 23.) Montréal: Institut d’études médiévales; Paris: Vrin 1988.Google Scholar
Adénulfe d’Anagni
Prologue Triplex est principium”. 7 manuscrits connus; un seul utilisé dans notre étude: MS Cambridge, Peterhouse, 2051, ff. 177va–179va.
Albert le Grand
. De anima Éd. par Clemens Stroick. (= Alberti Magni Opera Omnia, editio coloniensis, VII.1.) Münster: Aschendorf 1968.Google Scholar
. Meteora Éd. par Paul Hossfeld. (= Alberti Magni Opera Omnia, editio coloniensis, VI.1.) Münster: Aschendorf 2003.Google Scholar
Alexandre de Villedieu
. Das Doctrinale des Alexander de Villa-Dei. Kritisch-exegetische Ausgabe by Dietrich Reichling. (= Monumenta Germaniae Pedagogica, 12.) Berlin: A. Hofmann 1893 (Repr., New York: Burt Franklin 1974.)Google Scholar
Aristote
. Physique. Traduction, présentation, notes, bibliographie et index par Pierre Pellegrin. (= Garnier Flammarion, Philosophie, 887.) Paris: Flammarion 2000.Google Scholar
Aristoteles Latinus
. De interpretatione vel Periermenias, translatio Boethii, specimina translationum recentiorum; translatio Guillelmi de Moerbeka Éd. par Lorenzo Minio-Paluello & Gérard Verbeke. (= Aristoteles Latinus, II.) Bruges & Paris: Desclée de Brouwer 1965.Google Scholar
. Physica, translatio ‘Vetus’ Éd. par Fernand Bossier & Josef Brams. (= Aristoteles Latinus, VII.1.) Leiden & New York: Brill 1990.Google Scholar
. Analytica posteriora, translationes Iacobi, Anonymi sive “Ioannis”, Gerardi et recensio Guillelmi de Moerbeka Éd. par Lorenzo Minio-Paluello & Bernard G. Dod. (= Aristoteles Latinus, IV.) Bruges & Paris: Desclée de Brouwer 1968.Google Scholar
Arnoul de Provence
. Divisio scientiarum Éd. par Claude Lafleur. Quatre introductions à la philosophie au XIIIe siècle. Textes critiques et étude historique. (= Publications de l’Institut d’études médiévales, 23.) Montréal: Institut d’études médiévales. Paris: Vrin 1988, 295–347.Google Scholar
Auctoritates Aristotelis. Un florilège médiéval, étude historique et édition critique (Les)
Éd. par Jacqueline Hamesse. (= Philosophes médiévaux, 17). Louvain: Publications universitaires; Paris: Béatrice-Nauwelaerts 1974.Google Scholar
Chartularium Universitatis Parisiensis
Éd. par Henri Denifle & Émile Châtelain. Paris: Delalain 1889.Google Scholar
CIMAGL = Cahiers de l’institut du Moyen-Âge grec et latin
. Copenhagen: University of Copenhagen 1969-[URL] depuis 2010.
Communia ‘Visitatio’
Éd. par Sten Ebbesen. “Communia ‘Visitatio’ et Communia ‘Feminae’”. Cahiers de l’Institut du Moyen Âge Grec et Latin 731 (2002).181–225.Google Scholar
De communibus artium liberalium
Éd. par Claude Lafleur & Joanne Carrier. “Un instrument de révision destiné aux candidats à la licence de la Faculté des arts de Paris, le De communibus artium liberalium (vers 1250?)”. Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievale 5:3 (1994).129–203.Google Scholar
Donat
. Ars minor, Ars maior Éd. par Louis Holtz. Donat et la tradition de l’enseignement grammatical: Étude sur l’Ars Donati et sa diffusion (IVe–IXe siècle) et édition critique. Paris: CNRS 1981.Google Scholar
Évrard de Béthune
. Eberhardi Bethuniensis Graecismus Éd. par Johann Wrobel. Breslau: G. Koebner 1887.Google Scholar
GL = Grammatici Latini
Éd. par Heinrich Keil. 81 vols. Leipzig: B.G. Teubner, 1855–1880. (Repr., Hildesheim: Georg Olms 1981.)Google Scholar
Glosa Admirantes
. Il existe plusieurs manuscrits, mais nous n’avons utilisé que le MS Paris, Bibliothèque Nationale, lat. 18523. [Thurot (1869 passim) en a édité de longs extraits dans Extraits de divers manuscrits latins.]Google Scholar
“Guide de l’étudiant” d’un maître anonyme de la Faculté des arts de Paris au XIIIe siècle
. Édition critique provisoire du MS Barcelona, Arxiu de la Corona d’Aragó, Ripoll 1091, ff. 134ra–158va (Le) Éd. par Claude Lafleur & Joanne Carrier. (= Cahiers du Laboratoire de philosophie ancienne et médiévale de la Faculté de philosophie de l’Université Laval, 1). Québec: Faculté de philosophie 1992.Google Scholar
Jourdain de Saxe (Pseudo)
. Notulae super Priscianum minorem Éd. par Mary Sirridge. “Notulae super Priscianum minorem Magistri Jordani. Partial Edition and Introduction”. Cahiers de l’Institut du Moyen Âge Grec et Latin 361 (1980).Google Scholar
Nicolas de Paris
. “L’ Introduction à la philosophie de maître Nicolas de Paris” Éd. par Claude Lafleur & Joanne Carrier. L’enseignement de la philosophie au XIIIe siècle. Autour du “Guide de l’étudiant” du ms. Ripoll 109. Actes du colloque international édités, avec un complément d’études et de textes, par C. Lafleur avec la collaboration de J. Carrier, assistés par L. Gilbert et D. Piché. (= Studia Artistarum, 5.), 447–465. Turnhout: Brepols 1997.Google Scholar
Questiones super primum Priscianum minorem; un manuscrit connu: MS Oxford, Bodleian Library, lat., misc. 341, ff. 1ra–27rb.
Priscien
Prisciani Grammatici Caesariensis Institutionum Grammaticarum libri XVIII Éd. par Martin Hertz GL II III
Robert Grosseteste (Pseudo)
Communia super philosophiam naturalem et moralem et totam logicam et gramaticam et quedam alia communia. Deux manuscrits connus: MS Salamanca, Biblioteca General Histórica de la Universidad, 1986, ff. 83ra-115rb et MS Paris, Bibliothèque Nationale, lat. 16617, ff. 171ra–205vb (seulement les questions sur la Vieille logique, Priscien et le Barbarismus de Donat).
. Summa philosophiae Éd. par Ludwig Baur. Die Philosophischen Werke des Robert Grosseteste Bischofs von Lincoln. (= Beiträge zur Geschichte der Philosophie des Mittelalter: Texte und Untersuchung, 181.4–6), 275–643. Münster: Aschendorf 1912.Google Scholar
. “Tractatus de Grammatica”. Eine fälschlich Robert Grosseteste zugeschriebene spekulative Grammatik Edition und Kommentar von Karl Reichl. (= Veröffentlichungn des Grabmann-Institutes, Neue Folge, 28.) München-Paderborn-Wien: Ferdinand Schöningh 1976.Google Scholar
Robert Kilwardby
Commentarius in Priscianum minorem. 15 manuscrits, dont les Paris, Bibliothèque Nationale, 16221, ff. 1–37v (seulement sur le livre XVII) et Cambridge, Peterhouse, 1911, ff. 112–229.
. De ortu scientiarum Éd. par A. G. Judy (= Auctores Britannici Medii Aevi, IV.) Londres: The British Academy; Toronto: The Pontifical Institute of Mediaeval Studies 1976.Google Scholar
Robert Kilwardby (Pseudo)
. In Donati artem maiorem III Éd. par Lorenz Schmücker. Brixen: A. Weger 1984.Google Scholar
. Commentum super Priscianum maiorem Éd. par Karin M. Fredborg et al.The Commentary ‘Priscianus Maior’ Ascribed to Robert Kilwardby”. Cahiers de l’Institut du Moyen Âge Grec et Latin 151 (1975).18–146.Google Scholar
Roger Bacon
. Communia naturalium Éd. par Robert Steele. (= Opera hactenus inedita Rogeri Baconi, II-III.) Oxford: Clarendon Press 1909–1911.Google Scholar
Sicut dicit Remigius
Un manuscrit connu: MS Paris, Bibliothèque Nationale de France (BnF), lat. 16618, ff. 40ra–114ra.
The St. Gall Tractate: A Medieval Guide to Rhetorical Syntax
Éd. par Anna A. Grotans & David W. Porter. (= Studies in German literature, linguistics, and culture: Medieval Texts & Translations.) Columbia, S.C.: Camden House 1995.Google Scholar

B.Sources secondaires

Baratin, Marc et al.
2010Grammaire, Livre XVII-Syntaxe, 11. Texte latin, traduction introduite et annotée par le Groupe Ars grammatica animé par Marc Baratin. (= Histoire des doctrines de l’Antiquité classique, XLI.) Paris: Librairie philosophique J. Vrin.Google Scholar
Beaujouan, Guy
1962 “Manuscrits scientifiques médiévaux de l’Université de Salamanque et de ses ‘Colegios mayores’”. (= Fascicule, XXXII.) Bordeaux: Féret et Fils, Bibliothèque de l’École des Hautes Études Hispaniques.Google Scholar
Crombie, Alistair Cameron
1971Robert Grosseteste and the Origins of Experimental Science 1100–1700. Oxford: Clarendon Press.Google Scholar
Dales, Richard C.
1995The Problem of the Rational Soul in the Thirteenth Century. New York: E. J. Brill. DOI logoGoogle Scholar
Ebbesen, Sten & Irène Rosier-Catach
1997 “Le trivium à la Faculté des arts”. L’enseignement des disciplines à la Faculté des arts (Paris et Oxford, XIIIe-XVe siècles)” – Actes du colloque international éd. par Olga Weijers & Louis Holtz. (Studia Artistarum, 4), 97–128. Turnhout: Brepols.Google Scholar
Grondeux, Anne
2000Le « Graecismus » d’Evrard de Béthune à travers ses gloses : Entre grammaire positive et grammaire spéculative du XlIIe au XVe siécle. (= Studia Artistarum, 8) Turnhout: Brepols DOI logoGoogle Scholar
2013 “Le trivium à la faculté des arts de Paris avant 1245. Quelques questions méthodologiques”. Les débuts de l’enseignement universitaire à Paris (1200–1245 environ) éd. par Jacques Verger & Olga Weijers. (= Studia Artistarum, 38), 65–76. Turnhout: Brepols. DOI logoGoogle Scholar
Holtz, Louis
2009 “L’émergence de l’œuvre grammaticale de Priscien”. Priscien: Transmission et refondation de la grammaire, De l’Antiquité aux Modernes éd. par Marc Baratin, Bernard Colombat & Louis Holtz (= Studia Artistarum, 21), 37–55. Turnhout: Brepols. DOI logoGoogle Scholar
Kneepkens, Cornelius H.
1987Het Iudicium Constructionis. Het Leerstuk van de Constructio in de 2de Helft van de 12de Eeuw. Deel I: Een Verkennende en Inleidende Studie, Deel II: Uitgave van Robertus van Parijs, Summa “Breve sit”, Deel III: Uitgave van Robert Blund, Summa in Arte Grammatica, Deel IV: Werkuitgave van Petrus Hispanus (non-papa), Summa Absoluta cuiuslibet. Nijmegen: Ingenium Publishers.Google Scholar
2013 “Robert Kilwardby on Grammar”. A Companion to the Philosophy of Robert Kilwardby éd. par Henrik Lagerlund & Paul Thom (= Brill’s Companions to the Christian Tradition), 17–64. Leiden & Boston: Brill. DOI logoGoogle Scholar
Lafleur, Claude
1997 “Les textes ‘didascaliques’ (‘introductions à la philosophie’ et ‘guides de l’étudiant’) de la Faculté des arts de Paris au XIIIe siècle: notabilia et status quaestionis ”. L’enseignement des disciplines à la Faculté des arts (Paris et Oxford, XIIIe–XVe siècles) : Actes du colloque international éd. par Olga Weijers & Louis Holtz (= Studia Artistarum, 4), 345–372. Turnhout: Brepols. DOI logoGoogle Scholar
Lewry, Patrick Osmund
1992 “Robert Kilwardby”. Dictionary of Literary Biography: Medieval Philosophers dirigé par Jeremiah Hackett, 1151, 257–262. Farmington Hills, Mich.: Gale.Google Scholar
McEvoy, James
2000Robert Grosseteste. (Great Medieval Thinkers). Oxford: Oxford University Press.Google Scholar
Rosier-Catach, Irène
1992 “Mathieu de Bologne et les divers aspects du pré-modisme”. L’insegnamento della logica a Bologna nel XIV secolo éd. par Dino Buzzetti, et al. (= Studi e memorie per la storia dell’Università di Bologna, nuova serie, 8), 73–109. Bologna: l’Istituto per la storia dell’Università.Google Scholar
1997 “La grammaire dans le ‘Guide de l’étudiant’ ”. L’enseignement de la philosophie au XIIIe siècle. Autour du “Guide de l’étudiant du ms. Ripoll 109”. Actes du colloque international édités, avec un complément d’études et de textes, par C. Lafleur avec la collaboration de J. Carrier, assistés par L. Gilbert et D. Piché. (= Studia Artistarum, 5), 255–279. Turnhout: Brepols.Google Scholar
1999 “Modisme, pré-modisme, proto-modisme: Pour une definition modulaire”. Medieval Analyses in Language and Cognition. Acts of the Symposium, the Copenhagen School of Medieval Philosophy, January 10–13 1996, éd. par Sten Ebbesen & Russell L. Friedman, 48–51. Copenhague: Kongelige Danske Videnskabernes Selskab.Google Scholar
2010 “Grammar”. Cambridge History of Medieval Philosophy I1 éd. par Robert Pasnau & Christina Van Dyke, 196–216. Cambridge: Cambridge University Press.Google Scholar
Schooyans, Michel
1958Étude sur la chronologie des œuvres de S. Albert le Grand: Mémoire présenté pour l’obtention du grade de Licencié en Philosophie et Lettres. Louvain: Faculté de Philosophie et Lettres, Université catholique de Louvain.Google Scholar
Thompson, S. Harrison
1940The Writings of Robert Grosseteste, Bishop of Lincoln, 1235–1253. Cambridge: Cambridge University Press.Google Scholar
Thurot, Charles
1869Extraits de divers manuscrits latins pour servir à l’histoire des doctrines grammaticales au Moyen Âge. Paris: Imprimerie impériale.Google Scholar