Gijsbert Rutten | Universiteit Leiden and Vrije Universiteit Brussel
This paper focuses on Dutch grammar-writing in the 18th century so as to put the linguistic works of Robert Lowth (1710–1787) in an international, comparative perspective. It demonstrates that certain characteristics of the “Lowthian” approach to grammar and of 18th-century English linguistics in general are parallelled by similar developments in the history of Dutch linguistics. The transition from normative grammar to prescriptive grammar which characterises the English late 18th century has a counterpart in the Dutch development from ‘civil’ to national grammar. Lowth’s recognition of different stylistic levels with corresponding levels of grammatical acceptability has a Dutch counterpart as well. The transition towards prescriptivism and the relevance of different stylistic levels are closely connected, which is exemplified by a case study on the treatment of adnominal inflection in 18th-century grammars of Dutch.
Algemeene Denkbeelden over het Nationaal Onderwijs
1798 Amsterdam: S.n.
Beal, Joan
2004English in Modern Times 1700–1945. London: Arnold.
Bilt, Igor van de
2009Landkaartschrijvers en landverdelers. Adriaen Verwer (ca. 1655–1717), Adriaan Kluit (1735–1807) en de Nederlandse taalkunde van de achttiende eeuw. Amsterdam: Stichting Neerlandistiek VU; Münster: Nodus.
Bödiker, Johann
1690Grund-Sätze der Deutschen Sprachen im Reden und Schreiben. Cölln an der Spree: Liebpert.
Boekholt, Petrus Th. F. M. & Engelina P. de B[ooy]
1987Geschiedenis van de school in Nederland vanaf de Middeleeuwen tot aan de huidige tijd. Assen: Van Gorcum.
Bolhuis, Lambertus van
1799 [1
1793] Beknopte Nederduitsche Spraakkunst. Leiden: D. du Mortier en zoon, J. H. de Lange & J. Oomkens.
Bonth, Roland de
1998“De Aristarch van het ’t Y”: De ‘grammatica’ uit Balthazar Huydeopers Proeve van Taalen Dichtkunde (1730). Maastricht: Shaker.
Crowley, Tony
1996Language in History: Theories and texts. London & New York: Routledge.
Dodde, N. L.
1971Een onderwijsrapport: een historisch-pedagogisch onderzoek naar de invloed van een onderwijsrapport. Den Bosch: Malmberg.
Elzevier, Kornelis
1761Drie dichtproeven benevens een Proef van een Nieuwe Nederduitsche Spraekkonst. Haarlem: J. Bosch.
Gardt, Andreas
1999Geschichte der Sprachwissenschaft in Deutschland: Vom Mittelalter bis ins 20. Jahrhundert. Berlin: Walter de Gruyter.
Gedenkschriften der Maatschappij: Tot Nut van ’t Algemeen, voor de eerste vijfentwintig jaren van haar bestaan
1809 Amsterdam: Cornelis de Vries, Hendrik van Munster & Johannes van der Hey.
Jansen, Jeroen
2001Decorum: observaties over de literaire gepastheid in de renaissancistische poëtica. Hilversum: Verloren.
Kate, Lambert ten
2001 [1
1723] Aenleiding tot de Kennisse van het Verhevene Deel der Nederduitsche Sprake. Ed. by Jan Noordegraaf & Marijke van der Wal. Alphen aan den Rijn: Canaletto.
Kloek, Joost & Wijnand Mijnhardt
20011800. Blauwdrukken voor een samenleving. Den Haag: Sdu Uitgevers.
Kunst Wordt door Arbeid Verkreegen
1770Nederduitsche Spraekkunst. Leiden: Cornelis van Hoogeveen.
Lenders, Jan
1988De burger en de volksschool: culturele en mentale achtergronden van een onderwijshervorming. Nijmegen: SUN.
Los, Willeke
2005Opvoeding tot mens en burger: pedagogiek als cultuurkritiek in Nederland in de 18e eeuw. Hilversum: Verloren.
Lowth, Robert
1762A Short Introduction to English Grammar. London: J. Hughs.
Mijnhardt, Wijnand
1987Tot heil van ’t menschdom: Culturele genootschappen in Nederland, 1750–1815. Amsterdam: Rodopi.
Milroy, James & Leslie Milroy
1985Authority in Language. London: Routledge & Kegan Paul.
Mitchell, Phillip Marshall
1995Johann Christoph Gottsched (1700–1766). Columbia, Mo.: Camden House.
Moonen, Arnold
1706Nederduitsche Spraekkunst. Amsterdam: François Halma.
Navest, Karlijn
2011John Ash and the Rise of the Children’s Grammar. Utrecht: LOT.
Noordegraaf, Jan
1975 “De Maatschappij en haar grammatici”. De nieuw taalgids 681.121–124.
Noordegraaf, Jan
1985Norm, geest en geschiedenis: Nederlandse taalkunde in de negentiende eeuw. Dordrecht & Cinnaminson: Foris.
Noordegraaf, Jan
1997 “Het begin van de universitaire neerlandistiek: Franeker 1790?”. Voorlopig verleden. Taalkundige plaatsbepalingen, 1797–1960, 14–27. Münster: Nodus.
Noordegraaf, Jan
2004 “A Matter of Time: Dutch philosophy of language in the eighteenth century”. Janus at the Millennium: Perspectives on time in the culture of the Netherlands ed., by Thomas F. Shannon & Johan P. Snapper, 211–225. Dallas, Tex.: University Press of America.
Nylöe, Jacobus
1707Aanleiding tot de Nederduitsche Taal. Leeuwarden: Hero Nauta.
Palm, Kornelis van der
1766 “Verhandeling over de vraeg: hoe moet men het verstandt, en het hart van een kindt bestieren, om het, te eeniger tydt, een gelukkig en nuttig mensch te doen worden”. Verhandelingen uitgegeven door de Hollandsche Maatschappye der Weetenschappen, te Haarlem 91.1–194.
Palm, Kornelis van der
1769Nederduitsche Spraekkunst, voor de Jeugdt. Rotterdam: Reinier Arrenberg.
Palm, Kornelis van der
1782 “Antwoord op dezelfde vraage: Over de verbetering der schoolen”. Verhandelingen uitgegeven door het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen te Vlissingen. 81.229–316.
2006De archimedische punten van de taalbeschouwing. David van Hoogstraten (1658–1724) en de vroegmoderne taalcultuur. Amsterdam: Stichting Neerlandistiek VU; Münster: Nodus.
Rutten, Gijsbert
2009 “Grammar to the People: The Dutch language and the public sphere in the 18th century. With special reference to Kornelis van der Palm”. Beiträge zur Geschichte der Sprachwissenschaft 191.55–86.
Rutten, Gijsbert (with the cooperation of Rik Vosters).
2011Een nieuwe Nederduitse spraakkunst: taalnormen en schrijfpraktijken in de Zuidelijke Nederlanden in de achttiende eeuw. Brussel: VUB Press.
Rutten, Gijsbert & Rik Vosters
To appear. “Une tradition néerlandaise? Du bon usage aux Pays-Bas (1686–1830)”. Bon Usage et variation sociolinguistique: Perspectives diachroniques et traditions nationales ed. by Wendy Ayres-Bennett & Magali Seijido Lyon Presses de l’Ecole Normale Supérieure de Lyon
Schottelius, Justus-Georg
1676Brevis & fundamentalis Manuductio ad Orthographiam & Etymologiam in Lingua Germanica. Kurtze und gründliche Anleiting zu der RechtSchreibung und zu der WortForschung in der Teutschen Sprache. Braunschweig: Christoff-Friederich Zilligern.
Sewel, W[illem]
1712 [1
1708] Nederduytsche Spraakkonst. Amsterdam: Robert Blokland.
Stijl, Klaas
1778 [1
1776] Beknopte Aanleiding tot de Kennis der Spelling, Spraakdeelen, en Zinteekenen van de Nederduitsche taal. Ed. by Lambertus van Bolhuis. Groningen: Jan Oomkens.
Swiggers, Pierre
1985 “Une étape importante dans l’histoire de la grammaire française: Les Principes de Restaut”. Studia Neophilologica 571.219–226.
Tieken-Boon van Ostade, Ingrid
ed.2008aGrammars, Grammarians and Grammar-writing in Eighteenth-Century England. Berlin & New York: Mouton de Gruyter.
Tieken-Boon van Ostade, Ingrid
2008b “Grammars, grammarians and grammar-writing: An introduction”. Tieken-Boon van Ostade ed. 2008, 1–14.
Tieken-Boon van Ostade, Ingrid
2008c “The 1760s: Grammars, grammarians and the booksellers”. Tieken-Boon van Ostade, ed. 2008a, 101–124.
Tieken-Boon van Ostade, Ingrid
2011The Bishop’s Grammar: Robert Lowth and the rise of prescriptivism in English. Oxford: Oxford University Press.
Twe-spraack vande Nederduitsche Letterkunst
1985 1584 ed., by Geert R. W. Dibbets. Assen & Maastricht: Van Gorcum.
Varik, Gerrit van
1799Rudimenta, of Gronden der Nederduitsche Spraake. Anonymously published. Leiden: D. du Mortier en zoon; Deventer: J. H. de Lange; Utrecht: G. T. van Paddenbu;g en zoon.
Verwer, Adriaen
2005 1707Linguae Belgicae Idea Grammatica, Poetica, Rhetorica. Ed. by Igor van de Bilt and published in Adriaen Verwer, Taalkundige Geschriften (1707–1711). Amsterdam: Stichting Neerlandistiek VU; Münster: Nodus.
Vries, Marleen de
2001Beschaven! Letterkundige genootschappen in Nederland 1750–1800. Nijmegen: Vantilt.
Wal, Marijke J. van der
1994 “Straattaal en slechte woorden: Sociolinguïstische onderscheidingen in observaties en taalbeschouwing vóór 1800”. Wat oars as mei in echte taal ed. by Ph.H. Breuker, H. D. Meijering & J. Noordegraaf, 231–244. Leeuwarden: Fryske Akademy.
Weiland, Pieter
1805Nederduitsche Spraakkunst. Amsterdam: Johannes Allart.
Weiland, Pieter
1808Nederduitsche Spraakkunst ten Dienste der Scholen. Amsterdam: Johannes Allart.
Wester, Hendrik
1799 [1
1797] Bevatlyk Onderwys in de Nederlandsche Spelen Taalkunde, voor de Schooljeugd. Groningen: Jan Oomkens.
Cited by (7)
Cited by 7 other publications
Krogull, Andreas & Gijsbert Rutten
2021. Reviving the genitive. Prescription and practice in the Netherlands (1770–1840). Journal of Historical Sociolinguistics 7:1 ► pp. 61 ff.
Krogull, Andreas, Gijsbert Rutten & Marijke J. van der Wal
This list is based on CrossRef data as of 3 july 2024. Please note that it may not be complete. Sources presented here have been supplied by the respective publishers.
Any errors therein should be reported to them.