Cover not available
Part of
From West to North Frisia: A Journey along the North Sea Coast
Edited by Alastair Walker, Eric Hoekstra, Goffe Jensma, Wendy Vanselow, Willem Visser and Christoph Winter
[NOWELE Supplement Series 33] 2022
► pp. 273–302

On the provenance of the Old Frisian law manuscripts

| Rijksuniversiteit Groningen / Pastei
This article presents an inventory of what we know about the provenance of the sixteen manuscripts with Old Frisian law. The established provenance of each manuscript is presented, along with any discrepancies, and new insights are offered into ownership history.
Article outline
  • Introduction
  • The manuscripts
    • A.Codex Aysma
    • B1.First Brokmer manuscript
    • B2.Second Brokmer manuscript
    • E1.First Emsingo manuscript
    • E2.Second Emsingo manuscript
    • E3.Third Emsingo manuscript
    • F.Fivelgo manuscript
    • Fs.Codex Furmerius
    • H1.First Hunsingo manuscript
    • H2.Second Hunsingo manuscript
    • J.Jus Municipale Frisonum
    • P.Codex Parisiensis
    • R1.First Riustring manuscript
    • R2.Second Riustring manuscript
    • Ro.Codex Roorda
    • U.Codex Unia
  • Closing remarks
  • Acknowledgements
  • Notes
  • References
  • Auction catalogues
Available under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives (CC BY-NC-ND) 4.0 license.

For any use beyond this license, please contact the publisher at [email protected].

Published online: 10 March 2022
DOI logo
https://doi.org/10.1075/nss.33.17pop
References (85)
References
Alma, R. 1999. Codex Sickinghe. Het oudste Ommelander rechtshandschrift. Us Wurk 48. 122–146.Google Scholar
2020. Heinrich Bernhard von dem Appelle en de studie van het Fries in de eerste helft van de achttiende eeuw. Us Wurk 69. 1–37. DOI logoGoogle Scholar
Bremmer Jr, R. H. 2018. Codifying the law: Frisian legal manuscripts around 1300. In E. Kwakkel (ed.), Studies in medieval and renaissance book culture. Vernacular manuscript culture 1000–1500, 143–185. Leiden: University Press.Google Scholar
Breuker, Ph.H. 1990a. On the course of Franciscus Junius’ Germanic studies, with special reference to Frisian. In R. H. Bremmer Jr et al. (eds.), Aspects of Old Frisian philology, (= Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik 31–32), 42–68. Amsterdam: Rodopi.Google Scholar
Breuker, Ph. H. 1990b. Codex Unia: foar Gabbema op Holdingastate. Ut de Smidte 24(2). 17.Google Scholar
Buma, W. J. (ed.). 1949. Die Brokmer Rechtshandschriften. (= Oudfriesche taal- en rechtsbronnen 5.) The Hague: Nijhoff. DOI logoGoogle Scholar
(ed). 1954. Het tweede Rüstringer handschrift. (= Oudfriesche taal- en rechtsbronnen 8.) The Hague: Nijhoff. DOI logoGoogle Scholar
(ed.). 1961. De eerste Riustringer Codex. (= Oudfriesche taal- en rechtsbronnen 11.) The Hague: Nijhoff.Google Scholar
Buma, W. J. & W. Ebel (eds.). 1963. Das Rüstringer Recht. (= Altfriesische Rechtsquellen 1.) Göttingen: Musterschmidt.Google Scholar
(eds.). 1965. Das Brokmer Recht. (= Altfriesische Rechtsquellen 2.) Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.Google Scholar
(eds.). 1967. Das Emsiger Recht. (= Altfriesische Rechtsquellen 3.) Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.Google Scholar
(eds.). 1968. Das Hunsingoer Recht. (= Altfriesische Rechtsquellen 4.) Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.Google Scholar
(eds.). 1972. Das Fivelgoer Recht. (= Altfriesische Rechtsquellen 5.) Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.Google Scholar
Buma, W. J. & W. Ebel, with M. Tragter-Schubert (eds.). 1977. Westerlauwerssches Recht. I. Jus Municipale Frisonum, 2 vols. (= Altfriesische Rechtsquellen 6/1–2.) Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.Google Scholar
Buma, W. J., P. Gerbenzon & M. Tragter-Schubert (eds.). 1993. Codex Aysma. Die altfriesischen Texte. Leeuwarden: Fryske Akademy.Google Scholar
Campbell, A. 1937. Frisian material in a Lambeth manuscript. Frysk Jierboek 1937. 31–34.Google Scholar
1938. Junius’ visit to Friesland. Frysk Jierboek 1938. 31–35.Google Scholar
Deeters, W. 1993. von Wicht <Fam.>. Biographisches Lexikon für Ostfriesland, I. Aurich: Ostfriesische Landschaft. 364–365.Google Scholar
Dekker, K. 1998. The Old Frisian studies of Jan van Vliet (1620–1666) and Thomas Marshall (1621–1685). In R. H. Bremmer Jr et al. (eds.), Approaches to Old Frisian philology, (= Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik 49), 113–138. Amsterdam: Rodopi.Google Scholar
[2019]. Old Frisian in the seventeenth century. Unpublished public lecture in Oxford on 12th July 2019.Google Scholar
Eekhoff, W. 1856. Geschiedenis van de zamenstelling en uitgave van het Groot Plakkaat en Charterboek van Friesland, benevens levensschetsen van de bewerkers G. F. Baron thoe Schwartzenberg, Dr Nicolaas Tholen en Mr J. M. T. Herbell. De Vrije Fries 7. 324–361.Google Scholar
Engels, M. 2007. De bibliotheek (handschriften) van de historieschrijvers van Friesland. Bernardus Gerbrandi Furmerius en Simon Abbes Gabbema. Via: [URL] (last accessed 18 September 2021)
Fokkema, K. (ed.). 1953. De tweede Emsinger codex. (= Oudfriesche taal- en rechtsbronnen 7.) The Hague: Nijhoff. DOI logoGoogle Scholar
(ed.). 1959. De derde Emsinger codex. (= Oudfriesche taal- en rechtsbronnen 10.) The Hague: Nijhoff. DOI logoGoogle Scholar
Formsma, W. J. et al. 1973. De Ommelander borgen en steenhuizen. (= Groninger Historische Reeks 2.) Assen: Van Gorcum.Google Scholar
Gerbenzon, P. 1948. Codex Furmerius. De Vrije Fries 39. 74–90.Google Scholar
(ed.). 1954. Codex Parisiensis. (= Oudfriesche taal- en rechtsbronnen 9.) The Hague: Nijhoff.Google Scholar
1956. Excerpta Legum. Onderzoekingen betreffende enkele Friese rechtsboeken uit de vijftiende eeuw. Groningen: Wolters.Google Scholar
1989. Aantekeningen over de Jurisprudentia Frisica. Een laat-vijftiende-eeuwse Westerlauwers-Friese bewerking van de Excerpta Legum. Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis 57. 21–67; 339–372. DOI logoGoogle Scholar
1990. Canon and Roman law in the so-called Codex Parisiensis. In R. H. Bremmer Jr et al. (eds.), Aspects of Old Frisian philology, (= Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik 31–32.), 125–145. Amsterdam: Rodopi.Google Scholar
Gerbenzon, P., et al. (eds.). 1963. Fryske stikken út Codex Furmerius. In rige foarstúdzjes fan Grinzer en Uterter frisisten. I–II. (= Estrikken 33–34.) Groningen: FFYRUG.Google Scholar
(de Haan) Hettema, M. (ed.). 1830. Het Emsinger Landrecht, van het jaar 1312. Naar een oorspronkelijk Oud-Friesch perkamenten handschrift uitgegeven. Leeuwarden: Schierbeek.Google Scholar
(ed.). 1834–1835. Jurisprudentia Frisica, of Friesche Regtkennis. Een handschrift uit de vijftiende eeuw, 3. vols. Leeuwarden: Schetsberg.Google Scholar
1837. Beknopte opgave der handschriften en gedrukte werken in de oudere en latere Friesche taal. Taalkundig Magazijn 2. 225–274.Google Scholar
de Haan Hettema, M. (ed.). 1846–1847. Oude Friesche Wetten, 2 vols. Leeuwarden: Suringar.Google Scholar
van Halsema, D. F. J. 1778. Oordeelkundige verhandeling over den staat en regerings-vorm der Ommelanden tusschen den Eems ende Lauwers // Het aloude Ommelander Wetboek van Hunsingo, in de oude oorspronglijke Friesche landtale omtrent 't midden der dertiende eeuw vervaardigd (…). Verhandelingen ter nasporinge van de wetten en gesteldheid onzes vaderlands (…) 2. Groningen: Jacob Bolt.Google Scholar
Hanenburg, J. H. M. 1957. Petrus Wierdsma en de útjefte fan de ‘Oude Friesche Wetten’. (= Estrikken 25.) Groningen: FFYRUG.Google Scholar
Hempenius-van Dijk, B. S. 1991. De weeshuiskamer van de stad Groningen: 1611–1811. Groningen: Wolters-Noordhoff.Google Scholar
Hettema, see (de Haan) Hettema
Hoekema, C. P. et al. 1980. Eekhoff en zijn werk. Leven en werken van Wopke Eekhoff (1809–1880) stadsarchivaris van en boekhandelaar te Leeuwarden. Leeuwarden: Friese Pers Boekerij.Google Scholar
Hoekstra, J. (ed.). 1950. De eerste en de tweede Hunsinger Codex. (= Oudfriesche taal- en rechtsbronnen 16.) The Hague: Nijhoff. DOI logoGoogle Scholar
Huisman, G. C. 2014. University library of Groningen. Four hundred years of history in four buildings, forty collections and infinite pictures. Groningen: Barkhuis. DOI logoGoogle Scholar
Huisman, K. 1990. Karl Freiherr von Richthofen: Duitse baron met Friese passie. Leeuwarder Courant 13 October 1990. 11.Google Scholar
Janssen, R. 2021. Wopke Eekhoff en de Richthofencollectie. Letterhoeke 2021/2. 14–15.Google Scholar
[2021]. Van Wierdsmacollectie tot Richthofencollectie. To appear in Letterhoeke 2021/3.Google Scholar
Jensma, G. T. 2002. Om de erfenis van Friso. 175 Jaar Fries Genootschap. De Vrije Fries 82. 10–117.Google Scholar
Kwakkel, E. 2002. Towards a terminology for the analysis of composite manuscripts. Gazette du livre médiéval 41. 12–19. DOI logoGoogle Scholar
Markey, T. L. 1981. Frisian. (= Trends in Linguistics. State-of-the-art reports 13.) The Hague etc.: Mouton. DOI logoGoogle Scholar
Meijering, H. T. 1974. De willekeuren van de Upstalsboom. Een filologisch-historische monografie. Groningen: VRB.Google Scholar
Naamlijst [1870] = [anon.]. [1870]. Naamlijst van de studenten, sedert de oprigting der Hooge-school te Groningen ingeschreven. I. [Groningen].Google Scholar
Nauta, K. 1941. Die altfriesischen allgemeinen Busztaxen. Assen: Van Gorcum.Google Scholar
Nijdam, J. A. & J. Savelkouls. 2017. The manuscript collection of the Frisian state historian Simon Abbes Gabbema (1628–1688) from an Old Frisian perspective. In S. Laker & M. de Vaan (eds.), Frisian through the ages. Festschrift für Rolf H. Bremmer (= Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik 77), 303–332. Amsterdam: Rodopi.Google Scholar
Nijdam, J. A., A. Versloot & H. Meijering. 2012. Kodeks Siccama. Spoaren fan in ferdwûn Aldwestfrysk rjochtshânskrift. Us Wurk 61. 1–56.Google Scholar
Oosterhout, M. 1970. Sibrandus Siccama en het handschrift Jus. In T. Hoekema et al. (eds.), Flecht op ’e koai. Stúdzjes oanbean oan Prof. Dr. W.J. Buma ta syn sechstichste jierdei, 95–110. Groningen: Wolters-Noordhoff.Google Scholar
PEIP (1831) = [anon.]. 1831. Lijst van de handschriften, kaarten en boeken, behoorende tot de verzameling van het genootschap Pro Excolendo Iure Patrio, opgerigt te Groningen in het jaar 1761. [Groningen].Google Scholar
Popkema, A. 2002. Aspekten fan it Freeska Landriucht – Oer de edysjeferdieling fan Galama. In Boersma, P. et al. (eds.), Philologia Frisica anno 2002, 171–182. Leeuwarden: Fryske Akademy.Google Scholar
2021. In iere besitter fan it Twadde Hunsinger Hânskrift. In Letterhoeke 2021/1. 12–13.Google Scholar
von Richthofen, K. (ed.). 1840. Friesische Rechtsquellen. Berlin: Nicolaische Buchhandlung.Google Scholar
1880–1886. Untersuchungen über die friesische Rechtsgeschichte, 3 vols. Berlin: Hertz.Google Scholar
Rinkema, F. [2018]. Onderzoek naar opschriften in Oud-Friese manuscripten. [Unpublished paper, held before students in Old Frisian course Groningen University, in December 2018].Google Scholar
van Romburgh, S. 2003. ‘For my worthy friend Mr Franciscus Junius’. An edition of the complete correspondence of Franciscus Junius F. F. (1591–1677). Leiden: Brill.Google Scholar
Schwartzenberg en Hohenlansberg, G. F. thoe (ed.). 1768–1795. Groot Placaat en Charterboek van Vriesland, 6 vols. Leeuwarden: Coulon.Google Scholar
Siccama, S. 1617. Lex Frisionvm sive antiquæ Frisiorvm leges. Franeker: Lamrinck.Google Scholar
Siebs, T. 1895. Westfriesische Studien. Berlin: Verlag der Königlichen Akademie der Wissenschaften.Google Scholar
1901. Geschichte der friesischen Sprache. In H. Paul (ed.), Grundriss der germanischen Philologie, 2nd edn, 1152–1464. Strassbourg: Trübner.Google Scholar
Simonides, D. 1938. Die Hunsingoer Küren vom Jahre 1252 und das Ommelander Landrecht vom Jahre 1448. Assen: van Gorcum.Google Scholar
Sipma, P. (ed.). 1943. De eerste Emsinger codex. (= Oudfriesche taal- en rechtsbronnen 4.) The Hague: Nijhoff.Google Scholar
Sjölin, B. 1969. Einführung in das Friesische. (= Sammlung Metzler 86.) Stuttgart: Metzler. DOI logoGoogle Scholar
(ed.). 1970. Die ‘Fivelgoer’ Handschrift. I. (= Oudfriesche taal- en rechtsbronnen 12.) The Hague: Nijhoff. DOI logoGoogle Scholar
Sytsema, J. (ed.). 2012. A diplomatic edition of Codex Unia. At: [URL] (last accessed 18 September 2021).
2014. Codex Unia: Edition and reconstruction of a lost Old Frisian manuscript. In R. H. Bremmer Jr et al. (eds.), Directions for Old Frisian philology, (= Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik 73), 497–526. Amsterdam: Rodopi.Google Scholar
Szirmai, J. A. 1999. The archaeology of medieval bookbinding. Aldershot: Ashgate.Google Scholar
van Thienen, G. 1999. A date for the Freeska Landriucht Press (1484–7) from paper evidence with a note on the Codex Roorda. In M. Davies (ed.), Incunabula. Studies in fifteenth-century printed books presented to Lotte Hellinga, 141–167. London: British Library.Google Scholar
Wiarda, T. D. 1782. Von den Richtern des Brokmerlandes aus dem mittleren Zeitalter. Aurich: Winter.Google Scholar
1786. Altfriesisches Wörterbuch. Aurich: Winter.Google Scholar
(ed.). 1805. Asega-Buch. Ein alt-friesisches Gesetzbuch der Rüstringer. Berlin: Nicolai.Google Scholar
(ed.) 1820. Die Willküren der Brockmänner, eines freyes friesischen Volkes. Berlin: Reimer. DOI logoGoogle Scholar
von Wicht, M. (ed.). 1746. Das ostfriesische Land-recht, nebst dem Deich- und Syhlrechte (…). Aurich: Tapper.Google Scholar
Wierdsma, P. & P. Brantsma (eds.). 1782–1788. Oude Friesche Wetten. Met eene Nederduitsche vertaaling en ophelderende aantekeningen voorzien, 2 vols. Kampen: J.A. de Chalmot / Leeuwarden: J. Seydel.Google Scholar
Auction catalogues
Herbell (1819) = Catalogus eener groote en fraaije verzameling Latijnsche, Fransche, Hoog- en Nederduitsche boeken (…) alsmede eene zeldzame verzameling van manuscripten, (…,) nagelaten door (…) J.F.M. Herbell (…). Leeuwarden: Proost.Google Scholar
Heringa (1798) = Catalogus van eene kostbaare en zeer net geconditioneerde verzameling van boeken (…), nagelaaten door wylen de Heeren Adrianus Heringa (…), en deszelfs zoon Volkert Heringa (…). Franeker: Romar.Google Scholar
Werumeus (1783) = Catalogus bibliothecae selectissimae (…), tum libros, (…); tum codices Mss (…). Quos sibi collegit vir nobilissimus & doctissimus Hemmo Arnoldus Werumeus, J.U.D. (…). Groningen: Bolt.Google Scholar
Wiarda (1826) = Verzeichniss der von dem Herrn Tilemann Dothias Wiarda (…) nachgelassenen Bücher (…). Aurich: Tappers.Google Scholar
Wierdsma (1813) = Catalogus van eene uitgezogte verzameling van regtsgeleerde, staatkundige, godgeleerde, oudheidkundige en taalkundige boeken. Van manuscripten op papier en pergament en van zeer oude drukken. Welke tot eigen gebruik byeen verzameld zyn door wylen den heer Petrus Wierdsma te Leeuwarden (…). Leeuwarden: Romar.Google Scholar
(1858) = Letterkundige nalatenschap van Petrus Wierdsma: catalogus van een kleine, doch hoogst belangerijke verzameling Oud-friesche handschriften en merkwaardige oude drukken, (onder welke origineele codices en incunabelen) benevens eigenhandige geschriften enz. van Petrus Wierdsma (…). Leeuwarden: Eekhoff.Google Scholar